Abstract:
ابوجعفر محمّد بن عیسی بن عبید، از راویان و اصحاب امام رضا، امام جواد، امام هادی، امام حسن عسکری(علیهم السلام) است. قدمای از رجالیون و بزرگان این فن در شخصیت رجالی محمد بن عیسی بن عبید اختلاف نظر دارند. پس از نقد و بررسی این نتیجه حاصل است که مقتضی برای وثاقت محمد بن عیسی بن عبید همچون روایت فضل بن شاذان و توثیق وی توسط نجاشی و اصحاب امامیه، وجود دارد و تنها چیزی که به عنوان مانع برای وثاقت محمد بن عیسی بن عبید محسوب می شود، تضعیف شیخ طوسی است که خود بنفسه موضوعیت نداشته بلکه مستند به استثنا صورت گرفته توسط ابن ولید و شیخ صدوق در روایات محمد بن عیسی بن عبید میباشد. این استثنا و تضعیف نیز تنها در مورد منفردات محمد بن عیسی بن عبید از یونس بن عبد الرحمن و یا منفردات محمد بن احمد بن یحیی از محمد بن عیسی بن عبید به سند منقطع است نه مطلق روایات محمد بن عیسی بن عبید. لذا روایاتی که محمد بن عیسی بن عبید در اسناد آن قرار گرفته است، در صورتی که از نوع این دو دسته از روایات نباشد، نمی توان آنها را با استناد به رای ابن ولید و شیخ صدوق، ضعیف دانست. بر این اساس سخنان ابن ولید و شیخ صدوق ظهور در تضعیف محمد بن عیسی بن عبید ندارد تا اینکه منافات با ادله توثیق محمد بن عیسی داشته باشد. در نتیجه می توان با توجه به دلائل توثیق محمد بن عیسی بن عبید، وثاقت محمد بن عیسی بن عبید را اثبات نمود.
Machine summary:
٥. نقد و بررسی دلایل چنانکه در ادله اقوال بزرگان گذشت ، مقتضی برای توثیق محمد بـن عیسـی بـن عبیـد که از جمله آنها توثیق نجاشی و کشی است ، وجود دارد و تنها چیـزی کـه بـه عنـوان مـانع برای وثاقت محمد بن عیسی بن عبید محسوب می شود، تضعیف شیخ طوسی است که ایـن تضعیف نیز چنانچه گذشت ، خود بنفسه موضوعیت نداشته ، بلکه مسـتند بـه سـخنان قمیـون یعنی استثنا صورت گرفته توسط ابن ولید و شیخ صدوق است .
در رابطه با استثناء صورت گرفته نسبت به تمامی منفردات محمد بن عیسـی از یـونس بن عبد الرحمن که مقتضای نکته اول است ، باید گفت : سخنان ابن ولید و شیخ صدوق صریح و یا حتی ظاهر در تضـعیف محمـد بـن عیسـی نیست بلکه چه بسا استفاده عدم تضعیف محمد بن عیسی اظهر است ؛ زیـرا در صـورتی کـه اگر مراد تضعیف خود محمد بن عیسی باشد، آوردن عبارت «عدم اعتماد بـه احادیـث اخـذ شده از یونس » وجهی نداشته و لغو محسوب می شود.
(عاملی ، ١٤١٩، ج٢، ص١١١) اما در رابطه با استثناء صورت گرفته نسبت به تمـامی منفـردات محمـد بـن احمـد بـن یحیی از محمد بن عیسی منتها با سند منقطع که مقتضای نکته دوم بود، باید گفت : سخنان ابن ولید و شیخ صدوق در این نقل نیز نمی تواند در رابطه با تضعیف شخصیت محمد بن عیسی باشد؛ زیرا اگر مراد تضعیف محمد بـن عیسـی باشـد، احتیـاجی بـه آوردن قید«اسناد منقطع » نبـود؛ از جهـت اینکـه سـخنان ابـن ولیـد و شـیخ صـدوق بـدون ایـن قیـد می توانست این مقصود را برساند.