Abstract:
در سالهای اخیر مصرف مواد، یکی از جدیترین معضلات بشری و از پیچیده ترین پدیدههای انسانی است. به طوری که سوءمصرف مواد و اعتیاد، امروزه به یکی از دغدغه های بزرگ جوامع بشری تبدیل شده است. این پدیده خانمان سوزآثار مخرب جسمانی، روانی، خانوادگی، شغلی، مالی و اخلاقی را به دنبال دارد. با توجه به مشکلات زیاد و گسترده حاصل از اعتیاد، پیشگیری از این معضل الزامی است. با توجه به هزینه های بسیار بالای مبارزه با مواد مخدر، درمان و نگهداری معتادان و همچنین میزان عود بالا پس از درمان، به نظر می رسد پیشگیری از سوءمصرف مواد بسیار مقرون بهصرفه و کارآمدتر باشد. پیشگیری از این مشکل، مستلزم شناسایی عوامل خطر و عوامل محافظت کننده در برابر وابستگی به مواد است. در طی سال های گذشته، پژوهشهای متعددی در ایران در زمینه سبب شناسی و پیشگیری از مصرف مواد انجام شدهاند. این پژوهشها طیف گستردهای از عوامل مرتبط با مصرف مواد مخدر از جمله عوامل شناختی و فیزیولوژی را مورد بررسی قرار دادهاند. بهمنظور برنامهریزی برای ارتقای فعالیتهای پژوهشی آینده، ارزیابی و دستهبندی نتایج تولید شده علمی در دهه های گذشته ضروری است. در این مقاله مروری، سعی شده است تا عوامل شناختی و فیزیولوژی مرتبط با اعتیاد که در 20 سال اخیر در پژوهش های ایران به دست آمده است، جمع آوری شود. این مطالعه به مسئولین، متخصصان و درمانگران چشم اندازی جهت شناسایی عوامل تهدید کننده و مستعد کننده و در صورت لزوم انجام مداخلات متناسب را پیشنهاد می کند.
Machine summary:
همچنین در یافته های پژوهش های باقری(١٣٨١)، رحمتی(١٣٨٢) و امام هادی و جلیلوند (١٣٨٦)، نشــان داده شــد که ســیســتم فعال ســازی رفتاری و بازداری با اعتیاد به طور معناداری رابطه دارد.
امینی و همکاران (١٣٨٩) در تبیین نتایج پژوهش خود مبنی بر ارتباط نارسـاییهای ادراکی با مصرف هرویین بیان کرده اند که بر اساس مطالعات عصب روان شـناختی، مصـرف مواد مخدر با آسـیب های بخش پیشـین حدقه ای قشر پیش پیشانی مرتبط اســت .
یافته های پژوهش یعقوبی، محققی، امیری و اســـفندیاری (١٣٩٤) و اســـدی مجره ، علیلو، خسـروشـاهی و خورسند (١٣٩٣) نشان داد ه است که بین افراد مبتلا به سوءمصرف مواد و افراد عادی از نظر باورهای غیرمنطقی و مؤلفه های آن تفاوت معناداری وجود دارد و با افزایش سـطح باورهای غیرمنطقی، گرایش نسـبت به مواد نیز افزایش مییابد.
نتایج پژوهش های جهان شاه لو، محمدخانی، امیری، فخاری و حسینی (١٣٩٥)، محمدخانی و رضــایی جمالویی (١٣٩٥)، یعقوبی و همکاران (١٣٩٤)، گلپایگانی و خادمی اشـــکذری (١٣٩٠)، محمد خانی (١٣٨٧) و محمدخانی، جزایری، محمدخانی، رفیعی و قاضــی طباطبایی (١٣٨٦) نشــان داده اند که داشــتن نگرش مثبت یا منفی به مواد و نگرش والدین به نسبت به مواد، نقش مهمی در زمان شروع و عامل خطر مهم در مصرف مواد ایفا میکند.
Brook, Nomura & Cohen (جزایری، رفیعی و نظری، ١٣٨١؛ کاظمی لر، ١٣٨٣) که نشــان داده اند دختران نســبت به پسران نگرش منفیتری نسبت به مصرف مواد دارند و پسران در معرض خطراعتیاد به مواد مخدر بیشــتری قرار دارند همســو نبود.
Toward a preliminary macro theory of drug addiction, Deviant behavior, 16, 353-372.