Abstract:
توفان گردوغبار 10 تا 12 مرداد 1392 بهسبب حرکت نامعمول خود عملیات پیشبینی را با مشکل مواجه کرد و در پارهای از مناطق سبب لغو پروازها شد؛ ازاینرو در این پژوهش برای شناسایی ایستگاههای تحت تأثیر توفان از دادههای سینوپتیکی مربوط به کد پدیدۀ مورد نظر (06) و دید افقی استفاده شد و برای تعیین و ترسیم نقشههای سینوپتیکی در نرمافزار GrADS از دادههای میانگین روزانۀ فشار، باد مداری و نصفالنهاری، امگا، دادههای مربوط به رطوبت سطحی خاک تا عمق 10 سانتیمتری و متوسط بارش جوی مرکز ملی پیشبینیهای محیطزیستی بهره برده شد. در نهایت بهمنظور بازسازی مسیر طیشده توسط توفان با هدف پیشبینی و هشدار بهموقع این مخاطره از رویکرد لاگرانژی مدل HYSPLIT و روش پسگرد ذرات و تصاویر غیرواقعی ماهوارة METEOSAT-9 استفاده شد. بررسیهای سینوپتیکی نشان داد که حاکمیت شرایط کمفشار و پرفشار دینامیکی و حرکات عمودی هوا از دلایل اصلی ایجاد هستة اولیة توفان گردوخاک در ایران بهشمار میروند. در زمان ایجاد توفان، گسترش سلول کمفشار در نیمة جنوبی ایران، بیابانهای عربستان و کشورهای عراق و سوریه بههمراه قرارگیری محور کمارتفاع تراز 500 در شرق دریای مدیترانه، سبب ایجاد سیکلونهای جوّی در نواحی شرقی سوریه و عراق شد که به تقویت حرکت صعودی در جو کمک کرد و عامل اصلی ایجاد هستة اولیه توفان بود. افزایش سرعت بادها بهسبب وجود شیب تغییرات فشار بههمراه وجود خاک خشک، شرایط را برای حمل ذرات خاک فراهم آورد و همزمان با جابهجایی شرق سوی محور ناوه (تراف)، از پایداری جو کاسته و هستة اولیة توفان در روز سیویکم جولای تشکیل شد. از طرفی موقعیت پشتة (ریج) حاکم بر ایران بهسبب تقویت حرکت آنتیسیکلونی سبب تغییر مسیر ذرات خاک شد، بهطوری که نیمة شمالی ایران را دور زد و از سمت شمال شرق وارد مرزهای کشور شد.
Machine summary:
com@ebfat٢٠٠٢) عضو هیأت علمی پژوهشکدة هواشناسی، تهران ، ایران (تاریخ دریافت ١٣٩٣/١١/٤ - تاریخ پذیرش ١٣٩٣/١١/٢٩) چکیده توفان گردوغبار ١٠ تا ١٢ مرداد ١٣٩٢ به سبب حرکت نامعمول خود عملیات پیش بینـی را بـا مشـکل مواجـه کرد و در پاره ای از مناطق سبب لغو پروازها شد؛ ازاین رو در این پژوهش بـرای شناسـایی ایسـتگاه هـای تحـت تأثیر توفان از داده های سینوپتیکی مربوط به کد پدیدة مورد نظر (٠٦) و دید افقی استفاده شد و بـرای تعیـین و ترسـیم نقشـه هـای سـینوپتیکی در نـرم افـزار GrADS از داده هـای میـانگین روزانـۀ فشـار، بـاد مـداری و نصف النهاری، امگا، داده های مربوط به رطوبت سطحی خاک تا عمق ١٠ سانتیمتری و متوسـط بـارش جـوی مرکز ملی پیش بینیهای محیط زیستی بهره برده شد.
هستۀ اولیۀ این توفان (همان طور کـه در بخش های بعدی بررسی خواهد شد) در سیویکم جولای ٢٠١٢ از روی بیابان های خشک نواحی غربی عراق و شرق سوریه تشکیل شد و در ساعات اولیۀ روز بعد (اول آگوست ) با گـذر از استان های شمال غربی کشور، به کاهش دید افقی و لغو پروازها به خصوص در اسـتان هـای شمال غربی منجر شد و با تغییر جهت مجدد از نزدیکی مرزهای ایران به سمت نواحی شمالی و دریای خزر حرکت کرد و همزمان با عبور از روی دریا سبب ریزش هـای جـوی پراکنـده در سواحل جنوبی خزر شد.