Abstract:
مضامین خمریه و ساقی گری و باده نوشی در شعر فارسی تا پایان سدة پنجم هجری ، همان شراب انگوری و می و می گساری در مفهوم واقعی و دنیوی آن است . با ورود تصوّف و اصطلاحات مربوط بدان ، از قرن ششم به بعد این گونه مضامین در معانی دیگری به کار برده شده هر چند که شاعران سدة ششم نیز گاهی در این شیوه اشعاری سروده اند. پیدایش سبک تازه در سرودن اشعار خمریه در دورة مغول با افول دولت سلجوقیان میسّر گردید، عّلت فوق همان تغییر افکار و مقتضیات محیط و تحوّلات اجتناب ناپذیر به ویژه رواج صوفی گری و درهم آمیختن شعر و عرفان است . اشعار خمریه و ساقی نامه ها در دوران رواج سبک هندی بدون دگرگونی در طرز اندیشه ها، توصیفات و مضامین عمومی شراب را به شعر کشانیدند و به پرداخت اندیشه های فلسفی همّت گماشتند.
Machine summary:
"این شاعر، نعمت باده خواری را از میان جمیع نعمت های الهی ، بهترین نعمت می داند و با نمایاندن طوبای حریفان در محفل رامشگران ، طوبای بهشتی را مجسم می سازد و با ترک ادب شرعی ، حدیث خلدبرین را این چنین از فرمودة پیمبر (ص ) نقل می نماید: ســاقیــا پیــش آر بــاز آن آب آتــش فـــام را جــام گــردان کـــن ببر غم هــای بی انجـام را خام طبع است آن که می گوید به چنگ و کف مگیر زلــفـکان خـم خـم و جــام نــبید خــــــام را مجــلس عیش و طــرب بر ساز و چون بر ساختی پیــش خوان آن مطرب مه روی طوبی نــــام را هــر کجا طوبــی بود، آن جــا بود خلــدبریــن نــزد ما پیمغبــر آورده است ایـــــن پیــغام را (دیوان سوزنی سمرقندی ، ص ٣٢٥) قاآنی شیرازی در قصیدة رمضانیة خود، فرمان خدا و دستور پیمبر را مورد استناد قرار داده و شراب خواری را در ماه روزه حرام دانسته ، اما رندانه و مزورانه تسبیح به دست خود را در کنار مصحف و سجاده قرار داده ، می گساری شبانه را برای خداوندان نعمت تجویر کرده است : می خوردن این ماه روانیست که این ماه فرمــان خــدا دارد و یـرلیــغ پـــیمبــر در روز حــرام اسـت به اجماع ولیکــن رندانه توان خورد به شب یک دو سه ساغر بیش از دو ساغر نتوان خورد که تا صبح بویش رود از کام و خمارش از رود از سـر یا خــورد بدان گونه ببایــد کـه زمســـتی تــا شــام دگــر بر نتـوان خاست ز بسـتر من مذهبم این است ولی وجه می ام نیست ویــن کار نیایــد به جـــز از مرد توانـگر ناچــار من و مصـحف و سجاده و تسبیح وآن ورد شبـــان روزی و آن ذکــر مقـرر (دیوان قاآنی ، ص ٣٢١) به نقل از کتاب شعر کهن فارسی منابع ١- بهار و ادب فارسی ، ج ٢، به کوشش محمد گلبن و مقدمة دکتر غلام حسین یوسـفی ، کتـاب هـای جیـبی ، تهران ، ١٣٥٥."