Abstract:
رشد سریع و گسترش افقی شهرها در دهه های اخیر، همه کشورهای جهان را با چالش های جدی روبهرو ساخته است. مسائل مربوط به این پدیده، نه تنها بر سیاست های شهرسازی تاثیر وسیعی گذاشته، بلکه تبعات آن در تشدید ناپایداری مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، مدیریتی و زیست محیطی جوامع نقش اساسی داشته است. این پژوهش، به ارزیابی الگوی شکل کالبدی شهر کرمانشاه می پردازد و به این پرسش پاسخ میدهد که آیا الگوی رشد شهری آن در راستای پایداری است. برای پاسخ به این پرسش، ضمن بررسی ادبیات موجود در زمینه های رشد پراکنش شهری و همچنین الگوی رشد فشرده شهری، روش توصیفی- تبیینی بهکار گرفته شد. برای تحلیل داده ها و تعیین درجه تجمع جمعیت و اشتغال یا نسبت فشردگی و پراکنش براساس همبستگی فضایی، از ضرایب موران و گری و برای تشخیص توزیع نامتعادل، از ضرایب جینی و آنتروپی نسبی شانون استفاده شد. از مدل هلدرن نیز برای اندازه گیری رشد بی قواره شهری استفاده شد. مطابق یافته ها، الگوی رشد شهری کرمانشاه تا حدودی پراکنده است و نابرابری و نبود تعادل در توزیع جمعیت در نواحی شهری آن مشهود است. نتایج نشان داد الگوی رشد شهر به الگوی تصادفی نزدیک تر و متمایل به پراکنش است. همچنین محاسبات انجامشده از طریق مدل هلدرن نشان می دهد 45 درصد از رشد فیزیکی شهر، درنتیجه رشد افقی (اسپرال) بوده است.
Machine summary:
رشد هوشمند، به جای توسعۀ شهرها در اطراف ، آن ها را در چارچوب موجود توسعه می دهد تا علاوه بر اینکه از گسترش بی رویۀ شهرها جلوگیری کند، به ارتقای سطح کیفی درون جامعه نیز کمک کند؛ درحالی که الگوی رشد پراکنده و غیرمتراکم شهری با توسعۀ پایدار شهری سازگاری ندارد؛ زیرا پیامدهای منفی چنین الگویی، شامل ازبین رفتن زمین های کشاورزی پیرامون شهر، تخریب و آلودگی منابع آب وخاک، آلودگی هوا، افزایش هزینۀ ارائۀ خدمات شهری ، افزایش طول و زمان مسافرت های شهری و متعاقب آن ، افزایش مصرف سوخت های فسیلی ، جداییگزینی اجتماعی ، بی توجهی به مصرف زمین یا مصرف بی رویۀ این منبع مهم است (قرخلو و زنگنه شهرکی ، ١٣٨٨: ٣٨).
مسیرهای سبز در طول نهرها، دسترسی ساکنان به این مکان ها را فراهم می کنند؛ درعین حال مناطق کشاورزی مولد، حیات وحش و فضاهای باز مؤثر و باارزش به طور پایدار حفاظت می شوند؛ گذرهای عمومی : گذرهای عمومی در شهر و مقیاس کلان شهر٢ برای پشتیبانی از فرم توسعۀ متراکم ضروری اند؛ تجدیدحیات حومه ها، مراکز شهری و مناطق تجاری قدیمی ؛ محدوده های رشد شهری : محدوده های رشد شهری ، خطی را به دور شهرها مشخص می کنند که برای رشد ٢٠ تا ٣٠ سال آینده تعیین شده است ، اما چنین مرزهایی زمانی کارایی دارند که در طول زمان ، با تحولات جوامع و عناصر توسعه هماهنگ شوند؛ داشتن چشم اندازهای درازمدت برای جوامع (پرفری ، ٢٠٠٢: ١).