Abstract:
نیشابور، یکی از چهار تختگاه خراسان بزرگ، و از شهرهای قدیمی ایران زمین بوده و در سده های
نخستین اسلامی نیز دارای اهمیت سیاسی و فرهنگی بوده است. اهمیت این شهر به حدی بود که برخی
از دولتها آن را به عنوان پایتخت حکومت خود برگزیدند. جایگاه علمی و سیاسی نیشابور و عبور امام رضا علیه السلام از این شهر و بیان حدیث سلسله الذهب بر اهمیت آن در تاریخ افزوده است. نیشابور در قرن
اول و دوم اسلامی جایگاه مهمی دارد. اما اهمیت این شهر تاریخی در دو قرن سوم و چهارم هجری دو
چندان است. از این رو در این پژوهش تلاش شده است تا به اهمیت سیاسی نیشابور، وضع شهر نیشابور،
مذهب، آداب و رسوم، زبان، کشاکشها و درگیری ها، مدارس، اوضاع اقتصادی، و فرق مذهبی این شهر
در قرن سوم و چهارم پرداخته شود.
Machine summary:
"نیشابور در قرون سوم و چهارم هجری روح الله بدری 1 چکیده نیشابور، یکی از چهار تختگاه خراسان بزرگ، و از شهرهای قدیمی ایران زمین بوده و در سدههای نخستین اسلامی نیز دارای اهمیت سیاسی و فرهنگی بوده است.
درخصوص بانی نیشابور، مورخان چنین گفتهاند که نیشابور از شهرهای دیرسال و باستانی خراسان میباشد و بنای آن را به انوشبن شیث فرزند آدم، یا منوچهر، پادشاه اسطورهای ایران نسبت دادهاند؛ و حتی گفتهاند که این منوچهر نخستین کسی بوده است که شبکة آبرسانی کاریزی را در نیشابور حفر کرده است (مستوفی، 1365، ص 182).
در عهد ابوالقاسم قشیری (همان، ص 169) نیز نیشابور مهمترین شهر مشرقزمین در ممالک اسلامی است که از نظر جمعیت و تعداد علمای دینی و دانش و کثرت بازرگانان و خوبی تجارت در مرتبة اول بود و از مراکز تجاری جهان اسلام بهشمار میرفت و شهری آباد و پررونق بود (همان، ص 169).
براساس آنچه گذشت، حضور امام رضا( در نیشابور، یکی از عوامل مهم شتابدهنده در فرایند گسترش مذهب تشیع در این شهر بوده است.
این شهر در طی دوران گذشته، به دلیل حضور اسطورهای و پرحادثه در تاریخ کهن این مرز و بوم، داشتن سابقة طولانی و درخشان در فرهنگ و تمدن ایران زمین، و قرار گرفتن در مسیر جادة ابریشم و شاهراه ارتباطی خراسان بزرگ و نیز به واسطة برخورداری از موقعیت ممتاز طبیعی، رنگین کمانی از گنجینههای باارزش تاریخی و گردشگری با شهرت ملی و حتی جهانی را در دل خود جای داده است."