Abstract:
خاندانهای متنفذ محلی در تاریخ ایراناسلامی از اهمیت بالایی برخوردارمی باشند که کمتر به آنها توجه شدهاست ؛ یکی از این خاندانها، خاندان شیخ جام است که کمتـر بـه نقـش و جایگاه آن در تاریخ ایران توسط مورخان پرداخته شدهاست . خاندان شیخ جام با ژنـدهپیـل احمد جام(ولادت٤٤١، وفـات٥٣٦هــ.ق) در تـاریخ ایـران ظـاهر شـدند و از اواخـر دوره سلجوقی تا پایان دوره تیمـوری در حیـات سیاسـی ، فرهنگـی و اجتمـاعی ایـران و بـویژه خراسان نقش بارزی ایفا کردند. از شاخصه های مهم زندگی شیخ جام و هم چنین خانـدان وی، حضور فعال آنها در عرصه های سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی مـی باشـد. شـیوخ ایـن خاندان نقش موثری در مشروعیت و مقبولیت دادن به حکومت هـای معاصرشـان داشـتند. آثار شیخ جام و خاندان وی برای نگارش حیاتفکری و مذهبی و همچنین تاریخ اجتمـاعی خراسان در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن شـشم از منـابع پایـه و دسـت اول اسـت . تولیـت آستان شیخ احمدجام از اهمیّت خاصی برخوردار بود. هرچند بـا ظهـور دولـت صـفوی از رونق و نفوذ سیاسی خانقاه و آستانه شیخ جام کاسته شد اما نفوذ معنوی آن همچنان حفظ شد. پژوهش حاضر در پی «تبیین نقش خاندان شیخ جام در تحولات اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی ایران » در محدوده زمانی مذکور است .
Machine summary:
خاندانهای محلی در تاریخ ایراناسلامی از اهمیت بالایی برخوردار هستند که کمتـر بـه آنهـا ____________________________ تاریخ دریافت : ١٣٩٣/٥/٢٠ تاریخ پذیرش: ١٣٩٣/٧/١٣ / توجه شدهاست ؛ یکی از این خاندانها، خاندان شیخ جام است که کمتر به نقش و جایگـاه آن در تاریخ ایران توسط مورخان پرداخته شدهاست .
علی فاضل ، حشمت مؤیـد و حـسن نصیری جامی بـا تـصحیح آثـار شـیخ جـام، بـه معرفـی وی پرداختـه انـد؛ اسـتاد محمدرضـا شفیعی کدکنی نیز در مقاله ای با عنوان "روابط شیخ جام با کرامیان عصر خـویش " کـه در مجلـه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران چاپشده، رابطه شیخ جام با کرامیان را بررسی کردهاست .
نویسنده ی «با کاروان حله » در معرفی سنائی می نویسد: «در این سالها که شاعر دیگـر بـار به سرخس آمده بود ، شیخ الاسلام جام ، احمد ژنده پیل ، نیز یک چند بـه ایـن شـهر آمـد و در اینجا با امام منصور سرخسی که از دیری بین آنها عداوت بود آشـتی کـرد و ایـن آشـتی بـین ١- غزنوی، سدیدالدین محمد.
شیخ جام در سلسله خانقاهی خود، دارای مراتبی بـوده اسـت ؛ از جملـه وی در خانقـاهش قایم مقامی داشته ، همچنین وی در دهها و ولایات مهمـی کـه نفـوذ روحـانی داشـته ، خلفـایی می فرستاده است ؛ از جمله خلفای او امام رضی الدین جمالالاسـلام علـی تایبـادی در ده بـزد و 4 شیخ عمر در قصبه بوزجان بود.
خواجه قطب الدین محمد متخلص به ابن مطهر صاحب کتاب «حدیقه الحقیقه »[شروع تألیف ذیحجه ٦٤١ خاتمه چهارم صفر٦٤٣] می باشد که به الهام از سنایی و ارادت خاصی که بـه وی داشته ، کتابش را به این نام مسمی کرده است ٣.