Abstract:
یکی از پیامدهای جنگ صفین و بر سر نیزه کردن قرآن ها، به وجود آمدن گروهی بود که خوارج نامیده شدند. خوارج که نخستین حزب سیاسی و فرقهٔ دینی در میان مسلمانان بودند، پس از مدتی خود به گروه های مختلف تقسیم شده و در مناطق مختلف سرزمین اسلامی پراکنده شدند. ایران به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و اجتماعی خود، در کنار مناطق دیگری چون عمان و بحرین، به پایگاهی برای خوارج تبدیل شد که در این میان سیستان سهم بیشتری را در میان مناطق مختلف داشت. این پژوهش تنها به حضور و فعالیت خوارج در شرق ایران نمی پردازد بلکه در نظر دارد تا مشخص کند که علل پذیرش و دفع خوارج توسط مردم ایران در قرن سوم چه بود؟ که البته در میان عوامل مختلف، بیش از هرچیز عقاید خوارج مبنا قرار گرفته است.
Machine summary:
هم چنین این مسئله بخشیازپایان نامه های دانشگاهیومقالات رانیزدربرگرفته است اما دربارٔه خوارج ایران بهترین وشایدتنهاکتابیکه نگاشته شده است ،کتاب «خوارج ایران تاپایان قرن سوم هجری"نوشته ٔدکترحسین مفتخریاست که درواقع رساله ٔدکترایایشان وبه گفته ٔسیاوش یاری که نقدیبراین کتاب نوشته است ،به دلیل اینکه موردبررسیاساتیدبرجسته قرارگرفته است از سندیت بسیاریبرخورداراست .
امامقاله ٔپیش رومیکوشدتاباتکیه برروش کتابخانه ایبه بررسیخوارج پرداخته واگراین مقاله به درستیانجام پذیرد،علل پذیرش وسپس دفع خوارج درمیان مردم ایران تااواخرقرن سوم مشخص میشود.
بعدهانیزهرکس راکه برضد امامیخروج میکرده که جماعت برامامت اواتفاق کرده بودند،خارجی میگفتند،خواه این خروج درروزگارصحابه برضدائمه ٔراشدین باشد،خواه پس ازآن هابرضدتابعین یاسایرحکام اسلامی در منابع مختلف خوارج بانام هاییازاین دست خوانده شده اند: ۱.
به این ترتیب آن هابه بهانه ٔپذیرش حکمیت شعارلاحکم الالله راسردادندوازسپاه امام علیع خارج شدند.
تفرقه میان خوارج خوارج نیزمانندسایرفرقه هابه صورت ثابت ویکپارچه باقینماندندبلکه ازدورٔه یزیدبن معاویه به بعددرمیان خوددچاراختلاف شده وبه گروه های متعددیتقسیم شدند.
خوارج درایران درمیان مناطق مختلف ایران ،اولین منطقه ایکه محل سکونت خوارج قرارگرفت خوزستان بود.
خالدبن عبدالله که درآن زمان حاکم کوفه بود،موردسرزنش عبدالملک خلیفه وقت قرارگرفت به همین دلیل خالد،مهلب رابرسر کارسابق خودبازگردانددرسال ۷۳ه مهلب درحالیکه سپاه عظیمیبااوبودباعث ترس وفرار خوارج شد.
مهلب وعبدالرحمان بن مخنف درپیآن هارفتنداما مخنف به دست خوارج کشته شد.
به این ترتیب مهلب توانست خوارج رادرکرمان شکست دهد.
اماابن خلدون علت اختلاف میان خوارج رادرسه روایت آورده است که به این ترتیب هستند: ۱.