Abstract:
پرسش از حقیقت علیت در فلسفه متعالی ملاصدرا و تبیین نظام وجود بربنیاد آن با دشواری ها و پیچیدگیهای ویژهای رو برو است؛ اصحاب تحقیق در این باب اختلاف رای و نظر دارند و به باور برخی اصل علیت در منظومه فکری صاحب اسفار، سرانجام، از مدار اعتبار و اعتنا خارج میگردد و کثرتهای وجودی از واقعیت داشتن تهی شده و صرفا به شئون و تجلیات یک وجود واحد فروکاسته میشوند، چون اصل علیت نشانگر واقعیت کثرت و کثرت واقعی است، لذا در اندیشه وحدت وجودی مرحوم آخوند جایگاهی ندارد و تشان یگانه منطق حاکم بر مراتب مختلف هستی است. اما برخی دیگر، همچنان اصل علیت را در فلسفه متعالیه برقرار میدانند و اندیشه وحدت وجود در این فلسفه را در قالب نظام تشکیکی وجود قابل تبیین میبینند. ملاصدرا با طرح اندیشه ی« اصالت وجود» مسائل فلسفه از جمله اصل علیت را به گونه ی متفاوت از پیشینان به بحث میگیرد و افقهای جدیدی را فراروی اصحاب اندیشه میگشاید. در این مقال تلاش میشود حقیقت علیت با توجه به اصول و مبانی فلسفه متعالیه و اصل « عین الربط» بودن معلول، تبیین شود و نظر نهایی ملاصدرا در زمنیه علیت روشن گردد.
Machine summary:
""/> پرسش از حقیقت علیت در فلسفه متعالی ملاصدرا و تبیین نظام وجود بربنیاد آن با دشواری ها و پیچیدگیهای ویژهای رو برو است؛ اصحاب تحقیق در این باب اختلاف رای و نظر دارند و به باور برخی اصل علیت در منظومه فکری صاحب اسفار، سرانجام، از مدار اعتبار و اعتنا خارج میگردد و کثرتهای وجودی از واقعیت داشتن تهی شده و صرفا به شئون و تجلیات یک وجود واحد فروکاسته میشوند، چون اصل علیت نشانگر واقعیت کثرت و کثرت واقعی است، لذا در اندیشه وحدت وجودی مرحوم آخوند جایگاهی ندارد و تشان یگانه منطق حاکم بر مراتب مختلف هستی است.
بلکه این مقال بدنبال پاسخ بدین مسئله میباشد که مراد صدرا از عین ربط بودن معلول چیست؟ آیا با فرض عین تعلق بودن معلول کثرات وجودی نفی میشود و فقط یک وجود باقی میماند:«نظریه وحدت شخصی وجود» و یا نه علرغم تعلقی دانستن معلول و ماسوی الله باز هم معلول بهرهای از واقعیت دارد؟ به دیگر سخن، برایند گریز نا پذیرتحلیل حقیقت علیت و ربطی بودن ما سوی نفی واقعیت و موجودیت معلول است؟ آیا بر بنیاد عین ربط دانستن آفریده ها میتوان برای آنها حض و بهرهای از وجود و واقعیت قایل شد؟آیا معلول در کنار علت هستی بخش از وجود بهرمند است؟ اگر وجودی دارد چگونه وجودی است؟ رابطه تمام آفریده ها با آفریننده به چه صورت است؟ انچه در بحث علیت از اهمیت ویژه برخوردار است، چگونگی ارتباط علت و معلول است."