Abstract:
مسکویه در آثار مختلفش، تعاریف متعددی از لذت– از قبیل راحت از درد، بازگشت به حالت طبیعی – ارائه داده است و برای آن اقسام مختلفی – از قبیل طبیعی و غیر طبیعی، فعلی و انفعالی، تام و ناقص، محمود و مذموم، حسی و عقلی، حقیقی و غیر حقیقی – عرضه کرده است. پرسش اساسی این جستار عبارت است از اینکه چگونه مسکویه ابعاد مختلف مساله لذت را تحلیل و تبیین میکند؟ هدف از جستار حاضر، تحلیل ابعاد مختلف مساله لذت از دیدگاه مسکویه است. دستاوردهای این پژوهش عبارتند از: طرح تشکیکی لذات جسمانی و روحانی از سوی ابن مسکویه، تاثر شدید او از شریعت مقدس اسلام در تحلیل لذت و عدم استحکام تعاریف او از لذت در نسبت با تعاریف ابن سینا.
Machine summary:
٥ ٢ – مسکویه در «رسالتان فی اللذات والآلام والنفس والعقل » تعریف دیگری برای لذت ارائه می دهد و لذت را بر مبنای کمال تعریف می کند و می گوید: لذات همان کمالات بالقوه ای هستند که از این حالت خارج می گردند و به فعلیت درمی آیند و فرد صاحب کمال این تغییر وضعیت را ادراک می کند و این ادراک کمالات از سوی فرد صاحب کمال ، به سبب برخورداری از ویژگی حیات می باشد.
٣ - اقسام لذت مسکویه در آثار و رسائل متعدد خویش برای لذت اقسام مختلفی ذکر کرده است ، که عبارتند از: ٣ - ١ - لذت طبیعی و غیر طبیعی (خارج از طبع ) مسکویه در «رسالتان فی اللذات والآلام والنفس والعقل » پس از ذکر سه تعریف بر اساس کمال می گوید: کمال معیار مطلوبیت است ، بدین معنی که اگر امری به صورت حقیقی برای چیزی کمال باشد، یا خود فرد تلقی اش آن باشد، که این امر برای او کمال است ، این امر مطلوب واقع می شود و فرد بر اساس طبع یا اراده به سمت آن گرایش پیدا می کند.
٢ مسکویه در رساله نفیس الفوز الاصغر درباره لذت روحانی به عنوان قسیم لذت حسی، چنین توضیح می دهد: اگر کسی نظام میان عوالم مختلف هستی – از پایین ترین مرتبه تا بالاترین مرتبه ، یعنی وجود واحد حقیقی حضرت حق را درک کند، از طریق مشاهده عقلی این نظام ، لذتی نصیب او می گردد، که با هیچ یک از لذات جسمانی قابل قیاس نیست ، چون سنخ این لذت ، از نوع لذت جسمانی نیست ، بلکه از نوع لذت روحانی دائمی است که از صاحبش هرگز جدا نمی شود و امکان زوال در آن وجود ندارد.