Abstract:
در ایران دوران اسلامی، معماری آرامگاهی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. جایگاه مقابر امام زادگان و زاهدان در حیات اجتماعی و مذهبی ایران، از قدیمی ترین ایام تاکنون ادامه یافته است. این نوع بناها امروزه بعد از مساجد بیش ترین بناهایی هستند که برای انجام مراسم مذهبی، زیارت و ... درون شهرها، روستاها به حیات خود ادامه داده اند. امام زادگان و زاهدان ما خصایص عمیق، تقوای بی انتها، ظلم ستیزی و احقاق حق و آزادگی امت را، همیشه پیشه داشته اند. سرزمین ما با کیفیت خاص جغرافیایی، سادات و امام زادگان را در خود پناه داد. ولی ویژگی مهم تر از موقعیت جغرافیایی، وضعیت اجتماعی ما بوده که بهترین زمینه را برای این کار فراهم کرده است. پس از آن هم تشکیل اقطاب معنوی و دینی و اثرات اجتماعی و اقتصادی و سیاسی آن ها، در زمان زندگانی ایشان و پس از آن، تا حالا همیشه منشا اثر خیر بوده است. مردم شیعه مذهب ایران، از باب ارادت به تمامی این بزرگواران، با تمام وجود برای این بزرگواران بارگاه و مرقد شایسته بنا کرده و به بهترین شیوه ممکن، این آثار را تزیین قدسی نموده اند. در این پژوهش، اهمیت و نقش معنوی امام زادگان و در نتیجه توجه مردم به آن، معماری خاص، تزیین های مفصل و بازسازی پیاپی بقاع امام زادگان مورد مطالعه قرار گرفته است. نوشتار حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و با بررسی های میدانی و مطالعات کتابخانه ای استوار است. در بقاع متبرکه امام زادگان و زاهدین حراست کامل از اصول ساختار آثار ارزشمند یاد شده باید باشد و به امانت داری در بازسازی آن ها توجه ویژه ای مبذول گردد؛ چرا که بسیاری از این آثار دارای ثبت تاریخی بوده و از ارزش های بسیار والای معماری اسلامی برخوردار می باشند. ضمنا در گسترش این مراکز معنوی اسلامی بایستی نهایت دقت و سلیقه و حساسیت از به کارگیری پدیده های هنرهای قدسی و کاملا در چهارچوب سنت با همگن بودن قسمت های قدیمی و پیشین مورد توجه باشد.
In Iran، funerary architecture had been of particular importance during Islamic era. Importance of tombs، particularly holy shrines of Islamic saints and hermits، has continued since old time in social and religious life of Iran. After mosques، this type of buildings has been the most used to perform rituals، pilgrimage، etc. within cities and villages so that survived in hearts of people. Our great Islamic saints and pious hermits always had deep characteristics، absolute faith in God، infinite virtue، morals، majesty، impressiveness، dignity، politeness، wisdom، knowledge and insight، self-respect، self-esteem and contentment، humility، courage while fighting against tyranny and trying to respect the nation’s rights and freedom. Given special geographical properties، our land had accepted many saints and hermits. But our social status was more important than geographical location which provided the best basis for that. Subsequently، formation of spiritual and religious poles and their political and socio-economic effects have always provided generosity during their lives up to now. Given devotion to all these saints، Iranian Shiite people have established worthy courts and shrines respectfully and divinely decorated them in the best possible way. According to importance and spiritual role of holy shrines and people’s respect for them، particular architecture، elaborate decorations and successive restoration of holy shrines have been studied in this article. This paper is based on a descriptive-analytic method and field investigations and library research and seeks following objectives.