Abstract:
هدف پژوهش حاضر، شناسایی چیستی و مولفههای مفهوم «تحول در انسان» در سازمان های آموزشی براساس دیدگاه اسلام است و روش پژوهش، کیفی با رویکرد تحلیل متن قیاسی - استقرایی است. جامعه پژوهش، آیات قرآن و نمونه مورد نظر آیات مربوط به موضوع تحول است که با روش نمونه گیری هدفمند مورد بررسی قرار گرفته است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که برای تحول در سازمان های آموزشی، باید این مفهوم را در کارگزار تحول انسان بررسی کرد. برایناساس از نگاه اسلام، تحول همان تغییرات همهجانبه، مطلوب و مثبتی است که انسان را به کمال و قرب الهی می رساند. بنابراین مفهوم تحول براساس مولفه های فرایندی بودن، تکاملی، درونی، فطری، انتخابی، آگاهانه، هدفمندی و بروز و ظهور عینی در چارچوب حاکمیت اراده الهی تعریف شده است و با توجه به ماهیت مشترک مولفهها، آنها به دو بعد عوامل ذاتی (اراده انسان، درونی بودن، فطری بودن، آگاهانه و مبتنی بر شناخت موقعیت و تکاملی بودن) و عوامل ساختاری (هدفمند بودن، فرایندی بودن و بروز و ظهور عینی) طبقهبندی شدهاند.
Machine summary:
بنابراین مفهوم تحول براساس مؤلفههای فرایندی بودن، تکاملی، درونی، فطری، انتخابی، آگاهانه، هدفمندی و بروز و ظهور عینی در چارچوب حاکمیت اراده الهی تعریف شده است و با توجه به ماهیت مشترک مؤلفهها، آنها به دو بعد عوامل ذاتی (اراده انسان، درونی بودن، فطری بودن، آگاهانه و مبتنی بر شناخت موقعیت و تکاملی بودن) و عوامل ساختاری (هدفمند بودن، فرایندی بودن و بروز و ظهور عینی) طبقهبندی شدهاند.
این تغییرات بنیادی که مستلزم الگویی نو برای سازماندهی و مدیریت سازمانهاست، شامل روشهای کیفی متفاوت در مشاهده، تفکر و رفتار در سازمانها میشود که بهاینترتیب تغییر در معنای «دگرگونی» سازمان بهحساب میآید.
پاسخ به این مسئله و چالش سازمانی، بحثی را با عنوان بهسازی و نوسازی سازمانها مطرح میکند که این موضوع ابتدا در قالب مفاهیم توسعه و تغییر سازمانی و سپس در مدیریت تحول مطرح شده است (فرنچ و سیسیل، 1385).
بنابراین ضروری به نظر میرسد از طریق واکاوی معنایی، چیستی تحول و مؤلفههای آن از نظر اسلام بررسی شود تا در این زمینه بتوان هرگونه ابهامات یا موانع سد راه برنامههای تحولی در سازمان آموزشی را در یک جامعه اسلامی برطرف کرد.
طبق این مؤلفهها، مفهوم تحول از منظر اسلام، فرایندی هدفمند، آگاهانه (اختیار انسان) و درونی است که مبتنی بر اراده خداوند و براساس تمایلات فطری انسان برای تکامل و قرب به خداوند صورت میگیرد که این فرایند بر پایه میزان شناخت انسان از موقعیت خویش صورت گرفته که طی آن، تحول بروز و ظهور عینی پیدا میکند.