Abstract:
عدالت از مهمترین موضوعات مورد توجّه اسلام است کـه قرآن کریم آن را بهعنوان یکی از اهداف بعثت انبیا معرّفی مینماید. این امر، ابعاد و مصادیق گوناگونی دارد و همه زمینههای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی را شامل میشود. این مقوله، نزد رسولخدا از جایگاه ارزشمندی برخوردار بود به گونهای که در راس همة برنامهها و راهبردهای اجتماعی و سیاسی ایشان قرار داشت. بنا به همین فرض، نوشته پیش رو، جایگاه و اعتبار عدالت سیاسی در اندیشه و رفتار سیاسی ایشان را بررسی و تبیین میکند. برآیند پژوهش حاضر، ترسیم و تثبیت اهداف، اصول و مبانی این امر از دیدگاه ایشان است.
Machine summary:
"با توجه به عنایت و تأکید حضرت به عدالت و قسط در حوزة زندگی جمعی (جامعه و امت) یعنی عدالت سیاسی که بسی مشکلتر از عدالت فردی (در نفس و جان) است، هم در عرصة اندیشه و نظر و هم در میدان کنش و عمل؛ اندیشه و سیرة ایشان الگویی همهجانبه و تمامعیار نهتنها برای مسلمانان، که برای هر انسان عدالتخواه و قسطورزی و در هر دورهای از ادوار تاریخ و در هر جامعهای از جوامع انسانی است.
این همگانیانگاری یا عمومیت در توزیع قدرت و ثروت، یعنی عامبودن عدالت بهویژه در میدان سیاست، هم در بیان صریح رسولخدا آمده است که برای نمونه میفرماید: «کسی که عدالتش همگانی شود، بر دشمنانش پیروز میگردد» (مجلسی، 1397ق، ج75، ص398)، هم در کنش و سیرة سیاسی ایشان بارها دیده شده است؛ برای مثال، در هنگام تقسیم غنایم جنگ بدر که پیامبر فرماندهان را با نیروهای عادی و سرداران را با ضعیفان برابر میانگارد، سعد پسر ابیوقاص که خود از فرماندهان است، به تقسیم ایشان که براساس مساوات و برابری است، اعتراض میکند: که ای پیامبر خدا چرا سرداران قوم را چنان ضعیفان بهره میدهی و حضرتش [فرمود] آیا جز بهوسیلة ضعیفانتان [بر دشمن] پیروز شدید؟ (ر.
در نگاه آن حضرت، بیان و توجیه نظری عدالت سیاسی، براساس اصولی مانند برابری در خلقت، آزادی و اختیار، ایمان، تدبیر و اندیشه صورت میگیرد و بر همین اساس، پذیرش عدل سیاسی با تکیه بر این اصول، برای جامعة بشری و نفوس انسانی پیامدهایی بهدنبال دارد که مهمترین آنها عبارتند از ابتنای دین، قانون، حکومت و سایر نهادهای اجتماعی و سیاسی بشر بر عدل و قسط و پیدایش دین عادلانه، قانون عادلانه، حکومت عادلانه و..."