Abstract:
موضوع مقاله «معرفی فضایل اخلاقی در نهجالبلاغه» است.
معرفت و شناخت فضایل در دین اسلام بسیار مورد توجّه قرار گرفته است، زیرا این معرفت مقدّمهای است برای آراسته شدن انسان به اخلاق نیکو.
فضایل اخلاقی دارای تقسیمات فروانی است که در این پژوهش فضایل، به فضایل فردی، اجتماعی وسیاسی تقسیم شده است و بر اساس کلام امام علیه السّلام در نهجالبلاغه از فضایلی که مربوط به اعضا و جوارح خود فرد است و در رابطهی انسان با خدای خویشتن تحقّق پیدا میکند شروع شده و سپس به فضایلی که در مورد فرد یا جامعه و محیط اطراف خویش پدید میآید پرداخته شده و در انتها فضایلی که امام علیه السّلام برای مسئولان جامعه تبیین نمودهاند، شرح داده شده است.
Machine summary:
"قناعت چون از صفات نفس است و معنی آن هم رضا و تسلیم به آن چه که خداوند روزی کرده است و از اموال مادی نیست تا از بین برود، به همین جهت باقی است تا صاحب آن زنده است و چون قناعت مالی است که نابود شدنی نیست حضرت از آن تعبیر به گنج نموده، فرمودهاند: «لا کنز أغنی من القناعة»؛ هیچ گنجی بینیاز کنندهتر از قناعت نیست(نهجالبلاغه، ح371)؛ زیرا که این صفت انسان را از تمام ثروتهای دنیایی بینیاز میکند، همواره سربلند زندگی میکند و با عزت و آبرو ادامهی حیات میدهد و دست نیاز به سوی دیگران دراز نمیکند و عمر خود را در مسیر تشریفات و تجملات بر باد نمیدهد و همین دید امام( نسبت به قناعت باعث شده در نامهای که به عثمان بن حنیف نوشتهاند، فرمودهاند:«و ایم الله یمینا أستثنی فیها بمشیئة الله لأروضن نفسی ریاضة تهش معها إلی القرص إذا قدرت علیه مطعوما و تقتنع بالملح مأدوما»؛ به خدا سوگند- سوگندی که تنها مشیت خدا را از آن استثناء میکنم- آن چنان نفس خویش را به ریاضت وامیدارم که هرگاه به یک قرص نان دست یابد به آن دلخوش شود و به نمک به عنوان خورش قناعت کند(نهجالبلاغه، ن45).
امام علی( در اهمیت این فضیلت فرمودهاند: «لا إیمان کالحیاء و الصبر»؛ هیچ ایمانی مانند حیا و صبر نیست (نهجالبلاغه، ح113) زیرا اگر حالت حیا نباشد ایمان بر باد میرود، به همین جهت امام میفرمایند: ایمان و حیا به یک ریسمان بسته شدهاند و هرگز از هم جدا نمیشوند (غررالحکم، ص256، ح5438) و امام برترین حیا را حیا از خداوند میدانند: «افضل الحیاء استحیاؤک من الله»؛ برترین حیا آن است که انسان از خداوند متعال حیا داشته باشد (همان، ح5451)."