Abstract:
اختلاف نظرها درباره حقوق بشر در واقع برخاسته از اختلاف در مبانی آن است و این اختلاف در مبانی، مکاتب فلسفی گوناگون و دیدگاههای مختلف را به وجود آورده است. شهید مطهری نیز نسبت به حقوق بشر مبانی فلسفی خاصی را مطرح کرده و بر اساس آن به بحث و بررسی این حقوق پرداخته است. در اندیشه شهید مطهری، انسان موجود دو ساحتی (جسمانی- روحانی) بوده و دارای استعدادهای فطری گوناگون است. از طرف دیگر انسان آزاد آفریده شده و از اختیار و آزادی اراده برخوردار است. بر این مبنا، شهید مطهری دوساحتی بودن وجود انسان، برخورداری از استعدادهای فطری گوناگون و همچنین کمالطلبی و اختیار انسان را به عنوان مبانی انسانشناختی حقوق بشر شمرده و با تکیه بر آنها به تفسیر و تبیین حقوق انسان پرداخته است. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی با مطالعه در آثار شهید مطهری، اصول و مبانی انسانشناختی حقوق بشر را بررسی و تجزیه و تحلیل کرده است.
Machine summary:
"بر این مبنا، شهید مطهری دوساحتی بودن وجود انسان، برخورداری از استعدادهای فطری گوناگون و همچنین کمالطلبی و اختیار انسان را به عنوان مبانی انسانشناختی حقوق بشر شمرده و با تکیه بر آنها به تفسیر و تبیین حقوق انسان پرداخته است.
مهمترین پرسشی که در اینباره مطرح میشود، این است که آیا انسان در انجام اعمال و رفتارهای خویش مختار است یا خیر؟ اگر اصل اختیار انسان پذیرفته شود، آنگاه میتوان آن را مبنای حقوق بشر قرار داد، شهید مطهری این اصل را از مهمترین نیازهای انسان برای رسیدن به کمال میداند.
شهید مطهری، مسأله جبر و اختیار را از جنبه های مختلف مورد توجه و تحقیق قرار داده و میگوید بحثهای مختلفی که از جنبهای گوناگون در موضوع «جبر و اختیار» صورت گرفته است، موجب ابهام و اختلاف در مفهوم جبر و اختیار شده است و اندیشمندان و گروههای متعدد فکری بر اساس مبانی کلامی خویش تعریف و تفسیر خاصی از آن دو ارایه کردهاند.
(مطهری، 1380، ج6، ص608) شهید مطهری پس از اشاره به مجموع راههایی که تاکنون در مسأله جبر و اختیار مطرح شده است، به بررسی ارتباط آن با قانون «ضرورت علی و معلولی» میپردازد و ضمن پذیرش این قانون بین آن و اختیار انسان تنافی ندانسته و معتقد است که از نظر حکمای اسلامی، نظام هستی نظام ضروری است و استثنا پذیر هم نیست و در عین حال، انسان در افعال و آثار خود مختار و آزاد است و حد اعلای آزادی برای انسان موجود است و این اختیار و آزادی با ضرورت نظام هستی منافاتی ندارد."