Abstract:
در منابع فریقین احادیثی مشهور به «من بلغ » ذکر شده است؛
مضمون این احادیث آن است که «اگر حدیثی به کسی رسید
و محتوای آن مترتبشدن ثوابی بر یک عمل بود و آن
شخص به طلب ثواب، عمل را انجام داد، خداوند متعال
ثواب آن را به وی عطا میکند؛ هرچند آن حدیث مطابق با
واقع نباشد »؛ برخی از عالمان بزرگ شیعه با استناد به این
احادیث، قاعده «تسامح در ادله سنن » را اثبات کردهاند؛
اما بهنظر میرسد روایات «من بلغ » یکی از ادله نقلی بر
«حجیت خبر واحد » است و چیزی فراتر از آن نیست؛ این
مقاله میکوشد، پس از اعتبارسنجی این احادیث مقصود از
تعبیر «من بلغه » را بشناساند و با جمع بین ادله اثبات کند
که مقصود از «من بلغه »، رسیدن حدیث از همان طریق
متعارف، معقول، معتبر و مقبول نزد عقلاست و اعطای ثواب
در صورت مطابقنبودن حدیث با واقع، بهخاطر جبران موارد
خطا و امثال آن است که بهطور طبیعی در درصدی از اخبار
افراد ثقه و سندهای معتبر وجود دارد.
Machine summary:
3. دیدگاه علمای مشهور، در معنای روایات «من بلغ» در بین قدمای شیعه و قبل از سید بن طاووس کسی که بهطور مفصل به این بحث پرداخته یا حتی طرح بحث کرده باشد، یافت نشد؛ تنها ممکن است کسی از عناوینی که برقی، کلینی و شیخ صدوق؟رحهم؟ برای این احادیث برگزیدند، اختصاص این احادیث را بهانجام یک عمل بفهمد و در نتیجه آن را ویژه احادیث فقهی تلقی کند؛ بنابراین، اولین کسی که نظریۀ «تسامح در ادله سنن» را مطرح نموده و آن را از احادیث «من بلغ» استخراج کرده، سیدبن طاووس است؛ ایشان در جاهای مختلفی از کتاب های متعدد خود این مطلب را تصریح میکند؛ برای نمونه ایشان در کتاب الاقبال میگوید: اگرچه برای تمامی عباداتی که گفتیم سند ارائه نکردیم، اما روایاتی با سند و از طریق افراد ثقه در دست داریم که اگر سفارش بهانجام کارهای نیکی به کسی رسید و انجام داد، فضل و ثواب آن را درک می کند؛ ( این سفارش از هر طریقی رسیده باشد) و در پی آن روایات «من بلغ» را آورده است؛ ر.
ابنفهد حلی از دیگر عالمان بزرگ شیعه در قرن نهم هجری به این مطلب پرداخته است؛ وی در ابتدای کتاب عدة الداعی با تذکر این نکته که محور اصلی کتاب، ترغیب در دعا و حسن ظن به خدا و طلب از اوست، با نقل روایات «من بلغ» از منابع شیعی و نیز یک گزارش از طریق عامه چنین برداشت کرده که تسامح در ادله سنن از امور مجمع علیه بین فریقین است.