Abstract:
هدف از نوشتن این مقاله، نشان دادن اشتباهی نسخهشناسی و کتابشناسی درباره نسخه شماره 14082 موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی تهران است. محتوای این نسخه علیرغم عقیده فهرستنویسان، سروده شیخ کردی نیست، بلکه مشتمل بر چهار بخش منظوم است که بخش دوم و سوم آن سروده شاعری کرمانجزبان به نام «فقی تیران» است، خصوصا بخش سوم آن، یعنی منظومه شیخ صنعان. این داستان را خانم ردنکو بیش از نیم قرن پیش بر اساس چهار نسخه خطی تصحیح و چاپ کرده است، ولی شیخ صنعان مکتوب در نسخه مجلس مشتمل بر بندهای اضافی و ضبطهای ارجحی است که ضرورت تصحیح مجدد این منظومه را موکّد میکند. این نسخه را کاتبی ناآشنا به زبان کردی از روی نسخه کهنی کتابت کرده است. همین ناآشنایی کاتب با زبان منظومه باعث شده تا کاتب عین متن نسخه مادر را رونویسی کند و متنی با حداقل تصرّفات و لغزشها، و با ارزش و اعتبار نسخه مادر به کتابت درآید.
Machine summary:
سرنوشت یک نسخة خطی کرمانجی معتبر در بدشانسی یا بدشناسی (منظومۀ شیخ صنعان فقی تیران) هادی بیدکی چکیده هدف از نوشتن این مقاله، نشان دادن اشتباهی نسخهشناسی و کتابشناسی دربارۀ نسخۀ شمارۀ 14082 موجود در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی تهران است.
این داستان را خانم ردنکو بیش از نیم قرن پیش بر اساس چهار نسخۀ خطی تصحیح و چاپ کرده است، ولی شیخ صنعان مکتوب در نسخۀ مجلس مشتمل بر بندهای اضافی و ضبطهای ارجحی است که ضرورت تصحیح مجدد این منظومه را مؤکد میکند.
- بند 21 منظومه در تصحیح ردنکو چنین ثبت است: طاعت دکر دائم مدام گه ژ قعود گه ژ قیام حفتی و حفت سالی تمام خالی نبو ژ خزمتی و طبق این ضبط، دو مصراع آخر چنین معنایی دارد: «[شیخ صنعان] هفتاد و هفت سال تمام/ از خزمت خالی نبود»، ولی این معنا درست و بدون عیب نیست؛ زیرا طبق گویش کرمانجی، برای عدد 77 باید «سال» به صورت جمع ذکر شود، همانطورکه ضبط کلمۀ «خزمت» از اغلاط کاتبان است و معنای درستی ندارد.
پرواضح است که هر نسخۀ اقدمی، اصح نیست و منظومۀ شیخ صنعان مذکور در نسخۀ مجلس هرچند از لحاظ قدمت متعلق به دوران اخیر است، ولی از روی نسخۀ معتبری به کتابت درآمده که حاوی حداقل تصرفات کاتب است و مطالعه و بررسی آن تصحیح مجدد منظومه را لازم و اثبات خواهد کرد.