Abstract:
استان بوشهر را بیتردید از استان های تاریخی کشور می توان بهشمار آورد. این استان از نظر فرهنگ عامیانه، یکی از غنی ترین گنجینههای ایرانزمین است. این گنجینه عظیم،
بهویژه در موسیقی آیینی، نوحهخوانی و مرثیهسرایی، بیشتر نمود دارد. با توجه به
خرده فرهنگ های سنتی و شرایط خاص جغرافیایی موجود در این استان، مرثیه های عامیانه در آن جایگاهی مهم دارد. در این پژوهش بنا بر این است تا به شیوهای تحلیلی، گونهشناسی مرثیهها در این استان، بررسی شود. شیوه این پژوهش کتابخانهای است؛ اما در برخی از موردها از شیوه میدانی نیز استفاده شده است. هدف اساسی این نوشتار، شناخت مرثیه های عامیانه در زمینههای خاص؛ ازجمله سنج و دمام، ذکرخوانی، علم، کتابخوانی، پیشخوانی، پامنبری، سینهزنی دورهای، لاییلایی گهواره علیاصغر(ع)، سرود حجلهگاه قاسم (ع)، چاووش، روضهخوانی، شبیهخوانی ذوالجناح، صبحدم، شبیهخوانی شام غریبان و دیگر مرثیه های بهکار گرفته شده در آیینهای عزاداری استان بوشهر است. یافتههای این نوشتار، علاوه بر گونهشناسی مرثیههای استان بوشهر، نشان دهنده تاثیر این مرثیهها از نظر زبان، بیان، اندیشه، موسیقی و قالب، بر ادبیات آیینی این استان است.
Machine summary:
هدف اساسي اين نوشتار، شناخت مرثيه هاي عاميانه در زمينه هاي خاص ؛ ازجمله سنج و دمام ، ذکرخواني، علم ، کتاب خواني، پيش خواني، پامنبري، سينه زني دوره اي، لاييلايي گهوارة علياصغر(ع )، سرود حجله گاه قاسم (ع )، چاووش ، روضه خواني، شبيه خواني ذوالجناح ، صبحدم ، شبيه خواني شام غريبان و ديگر مرثيه هاي به کار گرفته شده در آيين هاي عزاداري استان بوشهر است .
اين نوشتار در پي آن است تا نخست انواع مرثيه هاي عاميانه در زمينه هاي خاص ؛ ازجمله سنج و دمام ، ذکر، علم ١، کتاب خواني، نوحۀ پيش خواني، نوحۀ پامنبري، نوحۀ سينه زني دوره اي، چاووش ، لاييلايي، سرود يا سرور، روضه خواني، شبيه خواني ذوالجناح ، صبحدم ، شبيه خواني شام غريبان و آواها و نواهاي ديگر را در آيين سوگواري استان بوشهر بشناسد و سپس آن ها را از نظر زبان ، بيان ، انديشه ، موسيقي و قالب بر ادبيات استان بوشهر، بررسي کند.
چاپ نخست اين کتاب با عنوان مرثيه سرايي در ادبيات فارسي در سال ١٣٦٩ توسط جهاد دانشگاهي مرکز در تهران صورت گرفت .
صبحدم آيين مرثيه خواني صبحدم يکي از آئين هاي سنتي استان بوشهر است که در شب عاشورا برگزار ميشود و عزاداران که تا نزديکي اذان صبح بيدار نشسته اند با خواندن نوحه اي ويژه از آفتاب ميخواهند طلوع نکند مبادا با برآمدنش امام حسين (ع ) قرباني شود.
البته نکتۀ مهم در جمع بندي اين نوشتار آن است که اين مرثيه هاي عاميانه چه تأثيري از نظر زبان ، بيان ، انديشه ، موسيقي و قالب ، بر ادبيات آييني استان بوشهر دارند.
Keywords: Folk requiems, Bushehr province, Musics , Literature.