Abstract:
بیتردید، رسیدگی به دعاوی قضایی اقلیتهای دینی به ویژه اهل کتاب از وظایف دستگاه قضایی اسلامی است. در برخی امور در فرآیند رسیدگی به دعاوی و صدور حکم به سوگند تمام یا برخی از طرفهای ادعا نیاز داریم. در چنین صورتی، اگر نوبت به سوگند اهل کتاب رسید، آنان چگونه باید سوگند یاد کنند؛ به لفظ جلاله الله یا به الفاظ مقدسی که در آیینشان وجود دارد یا الفاظی دیگر؟ روش تحلیف اهل کتاب از منظر فقه امامیه و قانون مجازات چگونه است؟
با توجه به اهمیت زیاد حقوق اقلیتهای دینی، کاستی و نقصی که در قانون درباره انتخاب نظریه صحیح وجود دارد و برای تبیین مبانی پرسشهای پیشگفته، ابتدا اهل کتاب، تعریف و روش تحلیف اهل کتاب بررسی میشود. فقها در این زمینه دو دیدگاه دارند. در نخستین دیدگاه، سوگند اهل کتاب به غیر الله جایز است. دیدگاه دوم که مشهور فقها هستند، معتقدند سوگند خوردن مطلقا باید به الله تبارک و تعالی باشد. مشروعیت ضمیمه کردن خالق النور و امثال آن برای اهل کتاب از اختلافات میان قول مشهور است. مستندات هر یک از این اقوال، روایات و اجماعهای وارد شده است.
Machine summary:
(1: 247) در حکم اهل کتاب بودن به چه معناست؟ آیا مراد این است که فی الجمله در بعضی موارد، احکام اهل کتاب را دارد که در این صورت، در هر مبحثی، نیازمند اثبات این تشابه است؟ یا آنکه بدین معناست که موضوع اهل کتاب را ندارد، اما بالجمله در تمام احکام حکم اهل کتاب را داراست که دیگر نیاز به اثبات دوباره چنین تشابهی در هر مبحثی نیست؟ با توجه به تعبیر الحاق برای بیان اشتراک حکم مجوسیان با اهل کتاب در لسان فقهایی مانند مرحوم طباطبایی (ریاضالمسائل 8: 36) و میرزا جواد تبریزی (منهاج الصالحین 1: 114) و با توجه به سخن شهید ثانی (مسالک الافهام 7: 361) مبنی بر نفی لزوم رفتاری مانند اهل کتاب با مجوسیان در جمیع احکام و اینکه روایت واردشده (شیخ طوسی، من لایحضره الفقیه 2: 53) در جزیه ظهور دارد، گویای آن است که وجه نخست مرادشان است.
قائلین دیدگاه دوم عبارتند از: شیخ مفید (همان)، شیخ طوسی (النهایه 347)، فیض کاشانی (مفاتیح الشرائع 3: 264)، فاضل هندی (کشف اللثام 10: 109)، طباطبایی (ریاض المسائل 15: 102)، صاحب جواهر (جواهر الکلام 40: 225)، میرزا حبیبالله رشتی (کتاب القضا 1: 271)، میرزای قمی (رسائل المیرزا القمی 2: 686)، سید یزدی (تکملة العروة الوثقی 2: 199)، مرحوم سبزواری (مهذب الاحکام 27: 113)، امام خمینی (تحریر الوسیله 2: 427)، آیت الله مؤمن (مبانی تحریر الوسیلة _ القضاء و الشهادات 278)، مرحوم آیت الله گلپایگانی (کتاب القضاء 1: 380)، مرحوم آیت الله اردبیلی (فقه القضاء 2: 207)، آیت الله سبحانی (نظام القضاء 1: 471)، و آیتالله سید کاظم حائری (القضاء فی الفقه الاسلامی 684).