Abstract:
از جمله شخصیتهای بارز معاصر در حیطه قرآن پژوهی علامه طباطبایی و آیت الله معرفت میباشند، که آثار
بر جای مانده از این دو عالم شیعی، پاسخگوی بسیاری از مسائل علوم قرآنی بوده است. از آنجا که علوم قرآنی دانشی متشکل از علوم مختلف است، این پژوهش در صدد مقایسه اندیشه و دیدگاه این دو عالم بزرگ در برخی از این علوم )ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه( به روش توصیفی - تحلیلی و با ابزار کتابخانهای است.
با بررسی دیدگاههای این دو اندیشمند روشن میگردد که هر دو قائل به نسخ به معنای حقیقی آن در قرآن
بودهاند. علاوه بر این آیت الله معرفت با طرح نسخ مشروط، یک قاعده کلی )هر ناسخ و منسوخی در گرو
حالت ویژه و قید مصلحت است( به دست میآورد و با ارائه نسخ تمهیدی، بسیاری از مسائل قرآنی را تحلیل و
تبیین مینماید. در باب محکم و متشابه نیز دیدگاهها تقریبا یکسان است، به طوری که هر دو شخصیت
معتقداند تشابه در آیات قرآن به معنای مطلق آن، که قابل درک و فهم نباشد، هرگز در قرآن راه ندارد. البته آیت الله معرفت در بیان و درک این مبحث نسبت به علامه طباطبایی از نوآوری بیشتری برخوردار است.
Machine summary:
بر این اساس در این مقاله بر آن شدیم تا دیدگاه معاصرانی از جمله علامه طباطبایی و آیت الله معرفت را در برخی از مباحث علوم قرآنی جویا شده و بررسی نماییم که آیا آنها در مباحث قرآنی دارای دیدگاه ثابت و یکسان هستند؟ و از آنجا که مباحث (ناسخ و منسوخ ) و (محکم و متشابه ) از جمله شاخص ترین مباحث علوم قرآنی در معانی الفاظ قرآن می باشند، بنابراین توجه بیشتر قرآن پژوهان از گذشته تا کنون را به خود معطوف ساخته است .
اما از آغاز پیدایش تفسیر و تدوین علوم قرآنی، زمانی که علمای اسلامی خواستند معنای مراد از دو صفت «محکم » و «متشابه » را در کاربرد دوم ، یعنی بعضی آیات قرآن محکم باشند و بعضی دیگر متشابه هستند در آیه ٧ سوره آل عمران : (هو الذی أنزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن أم الکتاب و أخر متشابهات ..
اما منظور از تشابه در آیه مورد بحث (آل عمران :٧) را این گونه ذکر می کند که «آیات متشابه طوری است که مقصود از آن برای فهم شنونده روشن نیست بلکه در معنای آن تردید وجود دارد.
زیرا واژه «ام » در لغت بمعنی اصل و اساس هر چیز است ، به این بیان ، محکمات اساس و ریشه و مادر آیات دیگر به شمار میآیند و در دیدگاه آیت الله معرفت ؛ محکم و متشابه نیز به همان معنا و مفهوم ارائه شده توسط علامه درک شده اما با تجزیه و تحلیل بیشتر و نوآوری هایی به ویژه در تشابه جهت درک و فهم بهتر مسأله .