Abstract:
جهاد و شهادت در اسلام جایگاه ویژهای دارد؛ تاآنجاکه بهجهت گستردگی روایات و آیات در این موضوع، توجه بسیاری از علما، پژوهشگران و همچنین برخی خاورشناسان به آن جلب شده است؛ ویم ریون، خاورشناس معاصر مدخلی در این زمینه با عنوان «شهید» در دائرةالمعارف لیدن نگاشته است؛ وی پس از بیان آیات با موضوع شهادت، به بررسی موردی روایات مرتبط میپردازد. به سبب شبهاتی که ریون در مدخل «شهید» پیرامون مصداق های شهادت مطرح کرده، نقد و بررسی آن ضروری است؛ ازاینرو نوشتار حاضر، به بررسی چگونگی طرح این مسئله در مدخل «شهید» پرداخته است؛ از اشتباههای فاحش این مدخل میتوان به نادیده گرفتن جایگاه شهید، محدودیت و ضعف منابع، ارائه استدلالها و استنتاجهای نادرست، نبود جامعنگری در بررسی یک موضوع و مطلقانگاری مصداق¬های شهادت اشاره نمود.
Machine summary:
با مستندات قرآنی و روایی است؛ نویسنده مقاله حاضر ابتدا اصل نوشته انگلیسی کتاب را به صورت دقیق مطالعه نموده، سپس برای نخستین بار به بررسی و نقد دیدگاه ویمریون درباره «مصداقهای شهادت» در دائرةالمعارف لیدن پرداخته است؛ ریون در مدخل شهید مباحثی را چون تعریف شهادت، شهادت در اسلام و مسیحیت، آیاتی پیرامون شهادت، روایاتی پیرامون شهادت و نیز شهادت در عصر متأخر ارائه نموده است؛ از آنجایی که مطابق روایات بسیار، شهادت افزونبر کشته شدن در میدان جنگ، مصداقهای دیگری دارد، در بخشی از مدخل شهید، شاهد طرح روایات در این زمینه هستیم؛ نوشتار پیشرو ابتدا به چگونگی طرح این مصداقها در مدخل شهید و سپس به نقد آن میپردازد.
ریون، ابتدا تعریفی کوتاه از «شهید» ارائه و سپس تفاوت آن بین مذاهب شیعه و سنی و همچنین مسیحیت را بیان میکند؛ پس از آن واژه انگلیسی «martyr» را ریشهشناسی کرده و واژهپژوهی مختصری ارائه میدهد؛ سپس ریون آیاتی از قرآن کریم درباره «شهادت» را همچون زنده بودن شهدا و جایگاه بهشتی آنان میآورد و نظرات اندکی در چند جمله ارائه میدهد؛ بحث روایی، مفصلترین بخش این مدخل است؛ در این بحث ریون ابتدا اشاره به گستردگی روایات مرتبط نموده و چند مورد از آنها را به صورت گزینشی در مقاله خود گنجانده است؛ در نهایت، مقاله با بحث شهادت در عصر مدرن که به دو قسمت شهادت در «ایران» و «لبنان و فلسطین» تقسیم شده، پایان میپذیرد.