Abstract:
دیدگاههای شیخ احمد بن زین الدین احسائی جدالهایی پُر دامنه در عرصۀ پارهای از مباحث فکری برانگیخته است. «هورقلیا» یکی از واژههای کلیدی نظام فکری شیخ احمد احسائی است که در آثار متفکران پیش از او - از جمله شیخ اشراق - نیز بهکار رفته است. ضمن توجه به پیشینۀ پژوهش، با بررسی اجمالی هورقلیا در لغت و اصطلاح خاص احسائی، نشان داده شده که مراد احسائی از هورقلیا در موارد گوناگونی از آثارش همان عالم برزخ و مثال است. افزون بر این، گاهی هورقلیا در معنایی خاصتر، بر افلاک عالم برزخ (عالم مثال)، اطلاق شده است. همچنین ضمن بررسی دو اطلاق رایجتر هورقلیا در آثار گوناگون احسائی و تبیین بیشتر خصوصیات هورقلیا تلاش شده است تا با استخراج ویژگیهای آن، نسبتش با عالم مثال و برزخ، روشنتر و تفاوت دیدگاههای احسائی با متفکران و بهویژه، فیلسوفان پیش از وی تا حدودی آشکار شود. از جمله این که اگر هورقلیا، برزخ میان مجرّدات و مادیات دانسته شده، مراد شیخ احسائی از تجرّد در اینجا با مصطلح رایج فلسفی آن متفاوت است و مقصودش از مجرّدات در این جا عقول نیست و برزخ میان عالم نفوس و عالم اجسام مراد است.
Machine summary:
«هورقليا» يکي از واژه هاي کليدي نظام فکري شــيخ احمد احســائي اســت که در آثار متفکران پيش از او - از جمله شـيخ اشـراق - نيز به کار رفته اسـت .
در گام نخسـت ، بايد به پيشينۀ به کارگيري اين واژه توجه داشت و آن گاه بررسي شود که در آثار شـيخ احسـائي، چه توضـيح و تبييني دربارٔە معناي هورقليا آمده اسـت ؟ در چه آثاري بيشـترين موارد به کارگيري اين واژه را شـاهديم ؟ آيا اين اصطلاح در آثار گوناگون وي به يک معنا به کار رفته است ؟ براي بيان و توضـيح چه مسـائلي از اين واژه کمک گرفته است ؟ جايگاه هورقليا در نظام فکري شيخ احسائي چيست ؟ روشــن اســت که پاســخ به اين پرســش ها، مبتني بر احصــاي تمامي موارد کاربرد هورقليا در آثار ١.
٢. افزون بر زندگينامۀ خود نوشـت شـيخ احسـائي، يکي از بهترين منابع جهت آشـنايي با شـرح حال شـيخ ، رسـاله شرح احوال شيخ جليل اوحد امجد شـيخ احمد بن زين الدين احسـائي، اثر شـيخ عبدالله پسـر شـيخ احسـائي اسـت که به وسيلۀ محمد طاهر خان کرماني به فارسـي برگردانده شـده و در ۱۳۰۹ ق در بمبئي منتشـر شده و بعدها نيز در مطبعه سعادت کرمان به چاپ رسيده است ؛ چاپ ديگري از اين کتاب با عنوان شمس هجر (سيره الشيخ احمد الاحسائي) طبع بيروت ، نيز موجود است .
نکته مهم اين اســت که ويژگي هاي عالم مثال و برزخ از ديدگاه شـيخ چيسـت ؟ و آيا همه جا هورقليا به معناي عالم برزخ و مثال به کار رفته است ؟يا اطلاقات ديگري را نيز براي اين واژه ميتوان يافت ؟ ۳.