Abstract:
فتوتنامه، رسالهای است با رویکرد عرفانی که درآن، شرایط عضویت در حلقهی اهل فتوت (جوانمردان)ذکر شده است. این متون قوانین و آداب خاص هر صنعت (هنر یا پیشه) و دستورالعملهای آموزش آن به فراگیران را بر اساس سلسله مراتب استادـ شاگردی ارائه میکند. نوشتارحاضر، با هدف کشف و بازیابی ساختار و کیفیت ارکان نظام آموزش هنر اسلامی بر مبنای فتوتنامهها است. این مقاله به سبک مساله محور و با روش تحقیق کتابخانهای و مراجعه به منابع معتبر و مرتبط با مساله، ضمن تحلیل مفهوم فتوت و مراتب و قواعد آن در متون عرفانی، به بررسی ارتباط فتوت نامهها با اصناف، حرفهها، هنر و صنعت پرداخته است. مهمترین یافتههای این پژوهش، ناظر به راهکارهای آموزش هنر اسلامی و تربیت حرفه ای هنرآموزان در فتوت نامه هاست که برخی از آنها عبارتند از: تربیت توام با نظم و سختگیری از جانب استاد، توجه وتاکید بر ظاهر و باطن در شیوههای آموزشی، تلفیق آداب و رسوم ایرانی با ارزشهای اسلامی ، اجرای نظام استاد و شاگردی میباشد.
Machine summary:
عرفان اسلامی و آداب معنوی آموزش هنر (با تأکید بر فتوتنامهها) سعید بینای مطلق* سیدهمریم ایزدی دهکردی** [تاریخ دریافت: 09/12/96 تاریخ پذیرش: 27/09/97] چکیده فتوتنامه رسالهای با رویکرد عرفانی است که در آن، شرایط عضویت در حلقه اهل فتوت (جوانمردان) ذکر شده است.
مهمترین یافتههای این پژوهش، ناظر به راهکارهای آموزش هنر اسلامی و تربیت حرفهای هنرآموزان در فتوتنامهها است که برخی از آنها عبارتاند از: تربیت توأم با نظم و سختگیری از جانب استاد، توجه و تأکید بر ظاهر و باطن در شیوههای آموزشی، تلفیق آداب و رسوم ایرانی با ارزشهای اسلامی، اجرای نظام استاد و شاگردی.
همچنین بیان شد که در این کتابها اصول صناعت و فنون نیز آمده است و بر این اساس فتوتنامه، رساله یا کتابی است که به منظور تربیت هنرمندان یا صنعتکاران و در باب منش، عقاید، قوانین و آداب آن صنعت یا هنر خاص نوشته شده است؛ بنابراین ارکان آموزشی هنر اسلامی با تکیه بر متون فتوتنامهها قابلیت تبیین مییابد؛ البته در این زمینه باید به چند نکته توجه کرد: نکته اول اینکه اساسا واژه هنر در نظام فکری اسلامی، مترادف با مفهوم آن در نظام فکری غربی نیست؛ زیرا معادل هنر در تفکر غربی واژه art است، حال آنکه مفهوم art در نظام فکری اسلامی مصداق ندارد.
برنامه تربیت حرفهای در متون اهل فتوت تدوین شرایط ویژه برای شاگردی، اعتقاد به سلسلهمراتب، اجرای نظام استاد و شاگردی سختگیرانه و تدوین آییننامه ارتقا، راهکارهایی بوده است که در فتوتنامهها بدان توجه شده است تا متعلم از حیث حرفه، در صنعت خود به رشد و پیشرفت دست یابد.