Abstract:
ﻇﻬﻮر ﻣﺤﺪﺛﯽ ﭼﯿﺮه دﺳﺖ و ﻧﻘﺎدی ﺧﺒﯿﺮ در ﻋﻠﻢ اﻟﺤﺪﯾﺚ ﺑﺴﺎن ﺷﯿﺦ ﺻﺪوق، ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺑﻬـﺮ ه ﮔﯿـ ﺮی وی از اﺳﺎﺗﯿﺪی داﻧﺸﻤﻨﺪ و ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﯽ ﺧﺒﺮه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻤﺎل را ﺑﺪو راﻫﺒﺮی ﻧﻤﻮده اﻧﺪ. ﮐﻨﮑﺎش در زﻧﺪﮔﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﺻﺪوق، ﺟﺴﺖ وﺟﻮ در آﺛﺎرش و ﺗﺘﺒﻊ در اﻗﻮال و آرای او ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ اﺑﻦ وﻟﯿﺪ و ﭘﺪر ﺻﺪوق، اﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﯾﻪ، ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ را در زﻧﺪﮔﯽ ﻋﻠﻤﯽ و ﺷﺨﺼﯿﺖ اﺧﻼﻗﯽ و ﻋﻠﻤﯽ او داﺷﺘﻪ اﻧﺪ. اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر در ﭘﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ وﺟﻮه ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاری اﯾﻦ دو اﺳﺘﺎد را ﺑﺮ ﺳﯿﺮه ﻋﻠﻤﯽ ﺷﯿﺦ ﺻﺪوق از ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ ، از ﺟﻤﻠﻪ رواﯾﺖ و دراﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ و ﻣﻮاﺟﻬﮥ ﺻﺪوق ﺑﺎ ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ، ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﺪ.
Machine summary:
چنانکه نویسنده خود، ابن ولید را در تکوین شخصت علمی صدوق، دارای نقش بیشتری بر دیگران دانسته(همان، ص27)، زیرا صدوق نظر ابن ولید را بر پدر ترجیح میدهد(هرچند این استدلال هم چندان پذیرفتنی نمینماید)، اما در مقام یادکرد بعد از ابن بابویه ذكر كرده است.
نکتۀ قابل ذکر و نشانگر جایگاه ابن بابویه، پدر صدوق، در بین عالمان شیعه، آن است که الفاظ «خمسه» و «ستّه» و «سبعه» که در کتب رجال و حدیث یاد میشود، دو فرد ثابت آن همواره شیخ صدوق و پدرش ابن بابویه هستند.
د. صدوق در عیون اخبار الرضا پس از نقل حدیثی از ابن ولید و پدرش از امام رضا علیه السلام در باب تنازع در خبر واحد، با توجه به اینکه در سند حدیث محمد بن عبدالله مسمعی است مینویسد: «شیخ ما محمد بن حسن بن احمد بن ولید، رضی الله عنه، اعتقادی نیکو به محمد بن عبدالله مسمعی راوی این خبر نداشت و در نظر او مورد اعتماد نبود، لكن من این خبر را در این كتاب از كتاب الرّحمة(سعد بن عبدالله اشعرى) استخراج نمودم و چون آن كتاب را برای استاد قرائت میكردم، انكاری نكرد و عیبی نگرفت و اجازۀ نقل آن را به من داد»(صدوق، 1378ق، ج2، ص۲۱ـ۲۲) این سخن تصریح دارد که صدوق نظر ابن ولید را دربارۀ محمد بن عبدالله مسمعی۴۶ پذیرفته است.
شیخ صدوق حداقل در سه مورد در کتاب شریف علل الشرایع، بعد از نقل حدیثی از پدرش، یادآور میشود که در این مجال، نظر استادش ابن ولید را که مخالف نظر پدر است، پذیرفته است.