Abstract:
نهضت ترجمه از تحولات و جریانهای فکری و فرهنگی مهّم در عصر امام رضا بوده است که قبل از دوران هارونالرشید آغاز شده بود، این نهضت یک فضای باز فرهنگی و مهّم را در جهان اسلام ایجاد کرد که در این زمینه مترجمان مسیحی، ایرانی و یهودی ترجمه آثار زبانهای یونانی، رومی، ایرانی و بعضا هندی را به زبان عربی برای ورود به جهان اسلام انجام میدادند همچنین در زمان امام رضا(ع) ترجمه هایی از زبان سانسکریت و سریانی به عربی و فارسی صورت گرفت. زیرا برای گفتگو با سایر فرق لازم بود عقاید آنها را بدانند. در باره کتاب های ستاره شناسی و پزشکی مشکلی در ترجمه ها پیش نیامد اما در مسائل فلسفی و مابعدالطبیعه مترجمان نمیتوانستند ترجمه مناسب به خوانندگانشان ارائه دهند. زیرا مباحث غربی در تضاد با اعتقاد مسلمانان بود ، همچنین بسیاری از اصطلاحات غربی معادل نداشت. کار ترجمه شامل آثار دیگر زبانها و کتب خارج از جهان اسلام نیز میشد. مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به این سئوال پاسخ می دهد شاخصه های تاثیرگذار نهضت ترجمه در عصر امام رضا(ع) چگونه بوده است؟ از مهّمترین نتایج نهضت ترجمه، توسعه تمدن اسلامی از طریق رویارویی و آمیختگی با مفاهیم تمدنهای سریانی، ایرانی، یونانی، هندی و مصری بود. به دنبال فتوحات چشمگیر و موفقیتآمیز مسلمانان در خارج از محدوده جزیرةالعرب، فرهنگ اسلامی با تمدنهای کهن درهم آمیخت و بسیاری از مواریث علمی مکتوب آنان به جامعه اسلامی منتقل شد. مهّمترین دستاورد این رخداد، توسعه تمدن اسلامی می باشد.
Machine summary:
اما بیشتر ترجمههای کتب علمی و پزشکی و برگرداندن آنها از زبان یونانی به سریانی یا به عربی از اواسط نیمه اول قرن دوم تا نیمه اول قرن سوم هجری قمری انجام یافته، در این مقاله مقصود شاخصههای تأثیرگذار نهضت ترجمه در عصر امام رضا( بوده است .
نهضت ترجمه در قرن دوم هجری "از اواسط نیمۀ اول قرن دوم هجری یعنی بعد از سال ١٣٢ق و تشکیل دولت عباسی بدست ایرانیان، چون سیاست دولت اسلامی نسبت بموالی و ملل غیر عرب خاصه ایرانیان دگرگونه گشت و نژاد ایرانی در همۀ امور و شؤن نفوذ و دخالت یافت طبعا سابقهیی که در تمدن داشت شروع بهترویج علوم و فنون کرد و حتی خلفای اسلامی هم از این حیث تحت تأثیر محیط ایرانی خود قرار گرفتند و به همین سبب توجه بعلوم و ترجمه و نقل کتب علمی از یونانی و پهلوی و سریانی و هندی شروع شد.
از مترجمان بزرگ قرن سوم مشاهیری مانند یوحنا بن البطریق و الحجاج بن مطر و قسطا بن لوقا البعلبکی و عبد المسیح بن ناعمۀ الحمصی و حنین بن اسحق و اسحق بن حنین و ثابت بن قرة الصابی الحرانی و حبیش الاعسم را نام میتوان برد که ذکر همۀ آنان بعدا خواهد آمد و از مترجمان مشهور قرن چهارم متی بن یونس و سنان بن ثابت و یحیی بن عدی و ابو علی بن زرعۀ و هلال بن ابی هلال الحمصی را ذکر باید کرد" (صفا، 1371: ٤٤) "شاید از کارهای خوب مأمون در امر نهضت ترجمه، بهره گیری از شرایط صلح وجنگ در روابط با دولت روم بود، که به وی امکان داد تا از این راه بتواند در راه اهدافش توفیق یابد ومقدار مورد توجهی از آثار برجای مانده از یونان را در عرصههای علمی گوناگون به دست آورد.