Abstract:
آراء شیخ اشراق را در اندیشه های ایران باستان میتوان جست. یکی از این آراء، اعتقاد به بهمن یا صادر اول است. نوشتار حاضر با روش تحلیل محتوا، در پی احصاء و تحلیل میزان آثار مستقیم و غیرمستقیم بهمن که در باور مزدیسنان برترین فروزه اهورامزدا بشمار میرود، در آثار شیخ اشراق است. پس از استقراء ویژگیهای عمومی و اختصاصی بهمن با رجوع به منابع مزدایی همچون اوستا و بندهش، به جستجوی این ویژگیها در آثار سهروردی پرداختیم. با کاوش در تمامی آثار شیخ اشراق، همه مواردی را که ضمن آنها بصراحت از امشاسپند بهمن یاد شده و نیز تمامی مواردی که ویژگیهای عمومی و اختصاصی آن را دربردارند، استخراج و شمارش کردیم و پس از محاسبه میزان فراوانی و بسامد ویژگیها و نشانه های موجود، به تحلیل محتوایی و مفهومی آنها پرداختیم. در این پژوهش، نتایجی همچون مشخص شدن تعداد اشارات مستقیم به امشاسپند بهمن، ذکر بهمن بعنوان صادر اول یا عقل اول و سر سلسله عقول طولی برخلاف سایر امشاسپندان با نظر به کارکرد رب النوعی آنها، اجتماع قویترین نشانه های حضور بهمن در متون فارسی و در ضمن یاد کرد از قهرمانان اساطیری ایرانی و موارد دیگر بدست آمد. در این میان، بیشترین بسامد در بین خصوصیات عمومی و اختصاصی بهمن یا صادر اول به ویژگی پیوند با سایر امشاسپندان مربوط است؛ زیرا همه نشانه های امشاسپند بهمن از این خصوصیت برخوردارند. نتیجه این خصوصیت، همراهی همه نشانه های امشاسپند با یکدیگر و نیز سامان مندی در بین آنهاست که این یافته خود دلیلی بر تایید مسئله محوری این تحقیق مبنی بر توجه ویژه به معانی و کارکردهای امشاسپندان بنظر میرسد.
Machine summary:
در این پژوهش، نتایجی همچون مشخص شدن تعداد اشارات مستقیم به امشاسپند بهمن، ذکر بهمن بعنوان صادر اول یا عقل اول و سرسلسلة عقول طولی برخلاف سایر امشاسپندان با نظر به کارکرد ربالنوعی آنها، اجتماع قویترین نشانههای حضور بهمن در متون فارسی و در ضمن یادکرد از قهرمانان اساطیری ایرانی و موارد دیگر بدست آمد.
irتاریخ دریافت: 17/7/97 تاریخ تأیید: 4/10/97 خصوصیات عمومی و اختصاصی بهمن یا صادر اول به ویژگی پیوند با سایر امشاسپندان مربوط است؛ زیرا همة نشانههای امشاسپند بهمن از این خصوصیت برخوردارند.
هنگامی که امشاسپندان و از جمله بهمن را در متن گاهان زرتشت مورد بررسی و مطالعه قرار دهیم، خواهیم دید که این امور در اغلب موارد بعنوان مفاهیمی انتزاعی قابل فهم و تحلیلند که عموما مبین برترین صفات خداوند و یا برترین معانی و مفاهیم ایمانی تلقی میگردند؛ چنانکه بر اساس متن آموزههای گاهانی همة آدمیان با فروزه و توانایی منش نیک یا وهومن پدید آمدهاند و وهومن بازتابی از وهیشته منه یا خرد جهانی است(<EndNote No="14" Text=" مهر، فرهنگ، دیدی نو از دینی کهن؛ فلسفه زرتشت، ص14و 15.
"/>) سرانجام نقش و کارکرد خاص فلسفی بهمن که عبارت است از صادر اول یا نخستین آفریدة مزدا، اگرچه بیش از همه در متون دینی پهلوی بنحو آشکار و پررنگ مطرح و نمودار گشته است، اما ریشهها و پیشینههای آن را باید در اوستای جدیدتر از گاهان جستجو نمود؛ چنانکه وی در یسنا پسر هرمزد خوانده شده(<EndNote No="26" Text=" یسنا، هات 31: 8؛ 47: 3.