Abstract:
عروسی و آیین های آن همواره به عنوان یک مسئله مورد توجه اهالی این سرزمین و
انسان ها بوده است. اسب چوبی یکی از نمایش های آیینی باستانی است که در بعضی نقاط فلات مرکزی و به خصوص در خراسان در هنگام مراسم عروسی و جشن اجرا می شده است؛ اما سبزوار از مراکز اصلی اجرای آن است. این آیین جنبه نمادین داشته است. در این پژوهش جنبه های مختلفی از این آیین مورد بررسی قرار میگیرد. اهمیت آیین عروسی و حضور اسب در این آیین چیست؟ در این تحقیق که به روش تحلیلی ـ توصیفی است ابتدا به آداب و شیوه برگزاری این آیین، روش ساخت این عروسک و اجزای آن پرداخته و سپس وجه نمایشی این آیین و حضور اسب در آیین ها و اسطوره ها و ادبیات و منشا آیین عروسی در اسطورهها بررسی میشود. در بخش دیگر این پژوهش، پیشینه و منشا آن واکاوی میشود. ثبت این آیین و اینکه این مراسم کم کم به فراموشی سپرده شده و از بین رفته است، ضرورت انجام این پژوهش را میرساند. این مراسم اکنون در منطقه خراسان و روستای حسینآباد آران و بیدگل دوباره احیا شده است. امید است بتوانیم در پژوهش حاضر، این مراسم آیینی و کهن را به هنردوستان معرفی کنیم و سبب آشنایی همگان با این آداب و رسوم شویم.
Machine summary:
تحليل آيين نمايشي اسب چوبي و بررسي منشأ آن سيد محسن سجادي ١ * (دريافت : ١٣٩٧/١٢/٨ پذيرش : ١٣٩٨/٢/٢٨) چکيده عروسي و آيين هاي آن همواره به عنوان يک مسئله مورد توجه اهالي اين سرزمين و انسان ها بوده است .
اسب چوبي يکي از نمايش هاي آييني باستاني است که در بعضي نقاط فلات مرکزي و به خصوص در خراسان در هنگام مراسم عروسي و جشن اجرا ميشده است ؛ اما سبزوار از مراکز اصلي اجراي آن است .
در ادامه رسم آييني اسب چوبي، جايگاه عروسي و اسب در اسطوره ها و ادبيات ، وجه نمايشي آن ، ساخت عروسک و آداب مراسم و پيشينۀ اين آيين به طور جداگانه بررسي ميشود.
محمود بيهقي در دائرٔەالمعارف بزرگ سبزوار چنين ميگويد: اسب چوبي عبارت است از چوب هايي که به شکل کره اسبي درست ميکنند و دست هاي آن پاي اجراکننده ميباشد و دو پا هم بعد از آن بر روي آن پارچه هاي مخملي رنگارنگ و مجري هم لباسي در همان زمينه به تن دارد و سر را پوشانده (البته در زمان قديم صورت را هم آرايش ميکردند).
ادبيات نمايشي که در تاريخ و فرهنگ و هنر اين مرز و بوم ريشه دارد، توانسته است در کنار ديگر آثار هنري ذهن و زبان بيننده را با نمايش اسب چوبي تسخير کند و با جلوه هاي گوناگوني که دارد تأثير بسياري بر بيننده بگذارد؛ زيرا نمايش يکي از نخستين فعاليت هاي انساني و ازجمله پايدارترين و شايد هم برترين آن هاست ، حقيقيترين و ثمربخش ترين قدرت خلاقۀ انساني از طريق نمايش به منصۀ ظهور ميرسد.