Abstract:
قرآن کریم، کتاب مسلمانان و معجزه پیامبر اکرم، محمد مصطفیa است و از دیرباز توجه عالمان و پژوهشگران مسلمان و غیرمسلمان را جلب کرده است. دایرة المعارف قرآن لیدن یکی از پژوهشهایی است که مستشرقان درباره این کتاب آسمانی انجام دادهاند. پی بردن به رویکرد مستشرقان درباره اسلام و قرآن، زمینه پژوهشها و تحقیقات جدید مسلمانان را فراهم میآورد، ضمن آنکه به شبهات مطرح هم پاسخ خواهد داد. مدخل هجرت از این دایرة المعارف را محمد الفاروق نگاشته است و در آن، مفهوم هجرت را در آیات الهی بررسی نموده است. نوشتار حاضر، این مدخل را با استفاده از منابع کتابخانهای و با روش تحلیلی- توصیفی ترجمه و تحلیل کرده است. نکات مثبت این مدخل آن که رویکرد نویسنده در این مدخل منصفانه است؛ بیان گویا و روان، صحت در ارجاع آیات، بررسی دقیق لغوی و ارجاع به سایر مدخلها از محاسن این مدخل به شمار میآید؛ اما در عین حال این مدخل خالی از نقص نیست؛ از جمله موارد ضعف آن عبارت است از: اشکال در ارجاع دهی به منابع، بیان اجمالی مطالب، عدم بیان اقوال مختلف، عدم بیان صحیح و دقیق مطالب، استناد به نظرات شاذ و عدم رجوع به منابع متعدد که سبب میشود برخی از مطالب از اتقان کافی برخوردار نباشد.
Machine summary:
نکات مثبت این مدخل آن که رویکرد نویسنده در این مدخل منصفانه است؛ بیان گویا و روان، صحت در ارجاع آیات، بررسی دقیق لغوی و ارجاع به سایر مدخلها از محاسن این مدخل به شمار میآید؛ اما در عین حال این مدخل خالی از نقص نیست؛ از جمله موارد ضعف آن عبارت است از: اشکال در ارجاع دهی به منابع، بیان اجمالی مطالب، عدم بیان اقوال مختلف، عدم بیان صحیح و دقیق مطالب، استناد به نظرات شاذ و عدم رجوع به منابع متعدد که سبب میشود برخی از مطالب از اتقان کافی برخوردار نباشد.
با این درک پیامبر کسی است که نجات و رهایی مییابد و اهل مدینه به واسطه پیشنهاد حفاظت و حمایت به محمد و یارانش تأمین کنندگان آن هستند (ابن سعد، طبقات، 1990: 1/ 217؛ ارجاع قرآنی حمایت و مساعدت: الانفال/ 72ـ74 و برای جزئیات موضوع نجات و رهایی نگاه کنید به: ص85-169 Rubin, Eye,).
این مسئله نه تنها سبب میشود اطلاعات کافی در اختیار خواننده قرار نگیرد، بلکه در برخی موارد، فهم صحیح خواننده از موضوع را مختل میکند؛ به موارد ذیل اشاره میشود: الف) مهاجرت به حبشه: در تعداد دفعات هجرت به حبشه، اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی منابع گفتهاند: هجرت به حبشه دو بار صورت گرفت؛ درهجرت اول، حدود 10 مرد به همراه چهار زن حضور داشتند (طبری، تاریخ طبری، بیتا: الف:2/329؛ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، 1403: 2/ 51؛ سبحانی، فروغ ابدیت، 1380: 1/ 310) آنان شبانه راهی جدّه شدند.