Abstract:
از جمله آثار معاصر در زمینه احادیث ساختگی، کتاب الموضوعات فی الآثار و الاخبار تالیف هاشم معروف الحسنی است که درباره روایات جعلی موجود در منابع فریقین و با تاکید بر روایات منقبت و منقصت نگاشته شده است. تاکنون پژوهشهای چندی در خصوص معرفی، روششناسی و نقد این اثر با نگاهی کلی صورت گرفته است. پژوهش حاضر ضمن بهرهگیری از این آثار، نقد و بررسی روایات فضایل اهل بیتk را بهطور خاص مورد نظر دارد. گرچه هاشم معروف در سراسر کتاب الموضوعات با رویکرد نقد متنی و نقد سندی با روایات مواجه شده، گاه با اهمال و تسامح و گاه یکجانبه و عجولانه قضاوت کرده است. به نظر میرسد وی عمدتا از روی محتوای روایت حکم به جعلی بودن آن داده و بررسیهای سندی وی بیشتر جنبه تایید و تاکید دارد. روش وی در بررسی سندی برخی روایات با ایراداتی همچون تعمیمگرایی، غفلت از منابع رجالی دست اول، پرداخت بیضابطه به بحث غلو، عرضه اطلاعات نادرست در شرح احوال راویان و نقد غیرمنصفانه برخی محدثان و صاحبان آثار، عدم تفحص از سایر طرق روایت در منابع معتبر روایی و کمتوجهی نسبت به جمعآوری احادیث هممضمون و خانواده حدیثی، بهرهگیری از معیارهای اختلافی، اصرار بیش از حد بر معیار موافقت روایت با عقل و علم تجربی روبهروست.
Machine summary:
در میان این آثار، کتاب الموضوعات فی الآثار و الاخبار نوشتۀ هاشم معروف الحسنی با رویکرد تطبیقی به جوامع حدیثی فریقین و با تأکید بر منابع روایی شیعه نگاشته شده است.
(اسماعیلی، 1381، ص185ـ197) اثر دیگری با عنوان «الموضوعات فی الآثار و الاخبار در شناخت احادیث موضوعه» (اخوانصراف، 1383، ص188ـ156) به روش کار مؤلف، فضای شکلگیری اثر، مشکلات سندی و متنی به صورت کلی پرداخته است، از همین نویسنده مقالهای دیگر با عنوان «چون و چرایی در تشخیص موضوعات» به نگارش درآمده است (اخوانصراف، 1386، ص129ـ149) نگارندۀ مقالۀ مزبور بر این عقیده است که هاشم معروف در مبانی از عدم دقت و شفافیت برخوردار است و معیاری برای تشخیص احادیث مجعول ارائه نکرده است.
(امامیجو، 1383) نظر به اهمیت موضوع «فضایل اهل بیت (ع) » در جوامع روایی شیعه، همچنین دغدغه و انگیزۀ مؤلف شیعی این اثر یعنی تنزیه ائمه (ع) از نسبتهای ناروای مذکور در برخی احادیث جعلی نسبت به ایشان(معروف الحسنی، 1407ق، ص10)، انجام پژوهشی مستقل در خصوص نقد و بررسی روش هاشم معروف در نقد روایات فضایل اهل بیت (ع) ضروری به نظر میرسد.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل (2): نمودار اقسام نقد حدیث در الموضوعات هاشم معروف همان گونه که در نمودار بالا ملاحظه میشود، بررسی احادیث از سوی مؤلف موضوعات یکدست و همسان صورت نگرفته است؛ برخی احادیث بدون نقد رد شدهاند، برخی تنها نقد متنی یا سندی شدهاند و تنها 49درصد از روایات هم بهلحاظ سند و هم متن مورد بررسی قرار داده گرفتهاند، این در حالی است که نقدهای صورتگرفته اعم از نقد سندی یا متنی نیز محل مناقشه است.