Abstract:
اطّلاع از وضعیّت تغییرات کاربری اراضی به منظور برنامهریزی و مدیریت مناسب زمینها در زمان حال و آینده مهم است. از میان روشهای گوناگون مطالعة این تغییرات، استفاده از تصاویر ماهوارهای و فنّاوریهای RS و GIS یکی از بهترین راهکارها برای ارزیابی و آشکارسازی این تغییرات است. پژوهش حاضر مطالعهای کاربردی و میدانی با هدف بررسی روند تغییرات کاربری اراضی در سالهای 1984، 2002 و 2007 برای حوضة آبخیز شهر ایلام است. به این منظور با استفاده از تصاویر ماهوارهای ETM و بهکارگیری نرمافزار ENVI برای هر دوره هشت نوع کاربری تعریف شد و با استفاده از نرمافزار Arc GIS مساحت کاربریهای مورد نظر مشخّص شد. طبقهبندیهای انجامشده بهصورت طبقهبندی نظارتشده با ضریب کاپای 5/96%، 3/92% و 8/97% بهترتیب برای دورههای زمانی مورد بررسی است. نتایج نشان داد که میزان پوشش اراضی جنگلی در دورههای مورد بررسی دارای نوسان بوده که ازجمله علل کاهش آن میتوان به استفاده از هیزم درختان جنگلی طی دوران جنگ تحمیلی برای پخت و پز و اهداف گرمایشی در اطراف شهر ایلام اشاره کرد که منجر به کاهش سطوح جنگلی شده است. افزایش سطوح جنگلی هم مربوط به جنگلکاری پس از دوران جنگ در اطراف شهر است؛ همچنین در بازههای زمانی یادشده کاربری باغ تغییرات محسوسی نداشته، در حالی که درصد مناطق مسکونی نسبت به سایر کاربریها روند رو به رشدی داشته است که از علل آن میتوان به افزایش جمعیّت، توسعة شهری و صنعتی اشاره کرد. نتایج نوشتار پیش رو نشان داد که از تصاویر ماهوارهای میتوان بهخوبی در بررسی تغییرات پوشش گیاهی استفاده کرد.
Having suitable information about land use changes is very important in planning and management of lands. Therefore, among the various methods to study these changes, satellite images, RS and GIS technologies were selected to detect these changes. The purpose of this applied research with field study was to evaluate the land use changes in the years 1984, 2002 and 2007 for Ilam city watershed that had a wide land use changes during these periods. Therefore, using ETM satellite images and ENVI software, 8 different land uses were defined for each period and the area of each land use was calculated using ArcGIS software. Classification was made by supervised classification method with 96.5, 92.3 and 97.8% kappa coefficient respectively for the various studied periods. The results showed that during these periods the garden land use had no notable changes, while the unutilized lands had a growing trend rather than other land uses that could be because of the population growth, development of urban, industrial area and also erosion of fertilize lands. Also, the area of forest land use was changing during various periods, which one of the main reasons of decreases is the destruction of forest during Iraq's war for using woods in order to cook and be warm in cold seasons by people who settled in forests of Ilam's city neighborhood. The increase of the forest cover in the last period can also be related to new forest planting area in parks around and within the city by forest, range and watershed organization and also municipality. The results showed that satellite images can be a useful tools in study of land cover changes. <strong><em> </em></strong>
Machine summary:
نتایج نشان داد که میزان پوشش اراضـی جنگلـی در دوره هـای مورد بررسی دارای نوسان بوده که ازجمله علل کاهش آن میتـوان بـه اسـتفاده از هیـزم درختـان جنگلی طی دوران جنگ تحمیلی برای پخت و پز و اهداف گرمایشی در اطراف شهر ایلام اشاره کـرد که منجر به کاهش سطوح جنگلی شده است .
در پژوهشـی دیگر گریوانی (١٣٨٨) براساس روش انستیتوی تحقیقـات ترکمنسـتان عرصـه ای بـیش از شـش میلیـون هکتـار از 1- Lal 2- Wail 3- Callado & Camarasa 4- Xia & Anthony 5- Jat 6- Gad & Lotfy 7- Hadeel 8- Kundu & Dutta اراضی شمال خراسان را ارزیابی کرد؛ براساس این ، حدود ٨٦/٥% منطقه تحت تأثیر عوامـل بیابـانیشـدن انسـانی بـا شدت های مختلف قرار دارد و سهم بیابان زایی ناشی از شهرسازی در حدود ٠/١% است .
برای تهیۀ نقشۀ کـاربری اراضـی حوضـه از تصـاویر مـاهواره ای ETM در سـال های یادشـده کـه به ترتیب در شکل های ٢، ٣ و ٤ نشان داده شده است ؛ مورد استفاده قرار گرفت که پـس ازلحـاظ کـردن تصـحیحات هندسی و رادیومتریکی با برنامـۀ Google Earth و بـا اسـتفاده از نرم افـزار ENVI از ترکیـب رنگـی RGB به مثابـۀ مناسب ترین ترکیب رنگی برای نمایش کاربریها استفاده شد و درنهایت هشت کـلاس شـامل کـاربریهـای اراضـی جنگل انبوه ، جنگل نیمه انبوه ، جنگل تنک ، مرتع خوب ، مرتع متوسط ، مرتع ضعیف ، باغ و مناطق مسکونی بـرای هـر دوره به صورت مجزا انتخاب شد؛ سپس با استفاده از برنامۀ Arc GIS مساحت هر کاربری محاسبه شد که با اسـتفاده از اطلاعات موجود روند تغییر کاربری اراضی به آسانی قابل تشخیص و بررسـی اسـت .