Abstract:
با رصد وضعیت جمعیت در ایران، و فراز و فرودهای آن، فرایند رشد جمعیت با اجرای سیاست تنظیم خانواده، در مقطعی از تاریخ کشور، و در ادامه و رها کردن این سیاست، جامعه اسلامی را با مسئله بحران کاهش شدید باوری و پیری جمعیت مواجه ساخت. این رویکرد کاهش جمعیت، با اعلام رهبر فرزانه انقلاب در سال 1391 تغییر و به گفتمان افزایش جمعیت تبدیل گردید. از آن زمان تاکنون این سیاست آنگونه که باید، از سوی مسئولان نظام مورد توجه قرار نگرفت. علیرغم پیامدهای منفی کاهش باروری و جمعیت و خاکستری شدن آن، به نظر میرسد ایران در یک پیچ بزرگ و فرصت طلایی پنجره جمعیتی قرار دارد؛ فرصتی که بسیاری از کشورهای جهان مترصد آن هستند که اگر به درستی مدیریت شود، بسیاری از تهدیدات پیش روی جمعیت از بین خواهند رفت. این مقاله با روش تحلیلی و اسنادی، به وضعیتشناسی ابعاد تحولات جمعیتی در ایران پرداخته، با واکاوی پیامدهای کاهش چمعیت، به فرصت طلایی پنجره جمعیتی اشاره دارد. یافتههای پژوهش حاکی از این است که در پنجره جمعیتی با مدیریت صحیح میتوان تهدید کاهش جمعیت را به فرصت تبدیل کرد و به توسعه کیفی سرمایه انسانی، افزایش عرضه نیروی کار، افزایش پساندازها و سرمایهگذاریهای مردم، کاهش فقر و مدیریت نوسانات سنی تولید و مصرف اقدام نمود.
Observing the population in Iran, and its ups and downs, and the process of
population growth by implementing family planning policy at a time in the
country's history, and abandoning the policy after a while, the Islamic
community faced the problem of a sharp decline in fertility and an aging
population. This approach to population decline was changed by the
announcement of Ayatollah Ali Khamenei, the supreme leader of the Islamic
Republic of Iran, in 2012 and became a discourse on population growth. Since
then, this policy has not been properly considered by the authorities. Despite the
negative consequences of declining fertility and population, Iran appears to be
in a great turn and a golden opportunity for a demographic window; the chance
that many countries around the world are hoping that if properly managed,
many threats to the population will be eliminated. This paper using analytical
and documentary method, deals with the statistical analysis of the demographic
changes in Iran, exploring the implications of diminishing concentration,
referring to the golden opportunity of the demographic window. Research
findings suggest that in a well-managed demographic window, the threat of
population decline can be transformed into an opportunity to improve the
quality of human capital, increase the supply of labor, increase savings and
investment of people, reduce poverty and manage age fluctuations in production
and consumption.
Machine summary:
بر اساس گزارش دفتر برنامه توسعه سازمان ملل، میزان امید به زندگی ایرانیها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ۵۴ سال بوده که این رقم در آخرین گزارش توسعه انسانی ۲۰۱۶، به بیش از 6/75 سال رسیده است که رشد حدود ۲۲ سال را نشان میدهد.
در نتیجه، این فرایند رو به رشد، بر اساس سرشماری سال 1395، نرخ رشد جمعیت نیز در کشور به 24/1 درصد رسیده است (صادقی جقه، 1396، ص 34).
پنجرة جمعیتی؛ یک فرصت طلایی با عنایت به آنچه در باب وضعیتشناسی جمعیت گذشت، و علیرغم کاهش شدید باروری و جمعیت، و در آینده نه چندان دور خاکستری و پیر شدن جمعیت، و نیز با نگاهی به آخرین آمار موجود درباره جمعیت و ترکیب جمعیتی کشور، ایران اکنون در عصر «طلایی جمعیت» به سر میبرد.
ک: صادقی، 1388، ص 34) در اصطلاح جمعیتشناسی واژة «پنجرة جمعیتی» (Demographic Window) دورة زمانیای از تحولات جمعیتی یک کشور است که در آن، نسبت «جمعیت بالقوه فعال از نظر اقتصادی»؛ یعنی جمعیت 15 تا 64 ساله، به حداکثر میزان خود میرسد و نوعی ساختار جمعیتی مطلوب برای شتاب بخشیدن به رشد اقتصادی مهیا میشود.
8. به نظر میرسد، «تهدید» و بحران پیش روی جمعیت ایران، یعنی بحران کاهش باروری، جمعیت و سالمندی را میتوان با بهرهگیری درست، مدیریت و مهندسی پنجره جمعیتی، به «فرصت» طلایی توسعه اقتصادی، افزایش سرمایهگذاری، رونق اشتغال، رشد و توسعه اقتصادی و سرانجام، افزایش باروری تبدیل کرد.