Abstract:
دانش وجوه و نظائر یکی از دانشهای مهمی است که زیرشاخه دانش تفسیر شمرده میشود و به تحلیل معناشناختی واژگان قرآنی نظیر همدیگر میپردازد. در طول تاریخ علوم قرآنی، کتابهای گوناگونی در موضوع دانش وجوه و نظائر به رشته تحریر درآمده است. نویسندگان این آثار، در تحلیلهای معناشناختی واژگان قرآنی از قواعد گوناگون تفسیری بهره جستهاند، ولی جز در موارد بسیار اندک، هیچیک، قواعد این دانش را بهصورت جداگانه بیان نکرده و مورد بررسی قرار ندادهاند. ضرورت تحلیل و واکاوی قواعد دانش وجوه و نظائر، از آن روست که میتواند زمینه را برای تحلیلهای معناشناختی منطقی و نظاممند از واژگان قرآنی نظیر هم، فراهم آورد و از این رهگذر، مفسران را در پردهبرداری از مدلول مطابقی و موضوعله یا مدلول التزامی و مستعملفیه واژگان نظایر یاری رساند. در جستار حاضر، با شیوه توصیفی- تحلیلی و با روش استقرائی، برخی از مهمترین قواعد دانش وجوه و نظائر با رجوع به برخی از مهمترین آثار، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در پایان، قواعد مرتبط با دانش وجوه و نظایر نیز در دو دسته درون متنی (قاعده منع ترادف، قواعد بلاغی، سیاق، وضع الفاظ برای روح معنا و قاعده شناخت اشیاء با اضدادش) و برون متنی (مانند تطور لغت و اسباب نزول) استخراج گردیده است.
The knowledge of semantics and theoretical vocabulary in the Qur'an is one of the important techniques that considered as sub-branches of interpretation. This knowledge explains the meaning of Qur'anic terms like peer. Throughout the history of the Qur'anic sciences, various works, have been written on this subject. The authors of these works have used different rules for interpreting the Qur'anic vocabulary, but, except in very few cases, none have discussed the rules of this knowledge separately. In this article, some of the most important rules of this knowledge are study by descriptive-analytical method and by inductive method. Finally, its related rules are extract in two textual sections (rule of contradiction, rhetorical rules, context, rhetoric for the spirit of meaning, and rule of knowing objects with antithesis) and extramarital rules (such as vocabulary and descent).