Abstract:
دنیای خیالانگیز داستان, از جمله سفرنامههای تمثیلی گاه به ماورای این جهان گام مینهد: به دوزخ.
برزخ و بهشت. آثار داستانی نیز گاه از مرزهای ملّی خود درمیگذرند و به عر صه ادبیات جهانی وارد
میشوند. از میان گونه سفرنامههای تمثیلی, میتوان به رسالة الغفران ابوالعلاء معرّی اشاره کرد. این اثر که به
جهان اسلام تعلّق دارد. همراه با باورهای اسلامی خود به غرب رفت و آثاری چون کمدی الهی دانته را
تحتتاثیر قرار داد. در این مقالهء با رویکرد بینامتنی, به مقایسه ساختاری و محتوایی این دو اثر پرداخته
خواهد شد. با وجود برخی تفاوتها میان این دو اثر» شاخصههای همسان بسیاری در میان آنها میتوان
یافت. با وجود آنکه کمدی الهی یکی از نمونههای مسلّم در گونه ادبی خود در سطح جهان است. اما فضل
تقدم رسالة الغفران را نمیتوان نادیده گرفت» و تاثیرگذاریای که بیشک از برتریهای این اثر است.
Machine summary:
اين اثر که به جهان اسلام تعلّق دارد، همراه با باورهاي اسلامي خود به غرب رفت و آثاري چون کمدي الهي دانته را تحت تأثير قرار داد.
با وجود آن که کمدي الهي يکي از نمونه هاي مسلّم در گونه ادبي خود در سطح جهان است ، امّا فضل تقدّم رسالۀ الغفران را نميتوان ناديده گرفت ، تقدّم و تأثيرگذارياي که بيشک از برتريهاي اين اثر است .
نخستين پايه هاي بينامتنيّت از نشانه شناسي سوسور مايه گرفت ؛ چنان که «گفتمان موجود در هر متني با گفتمان هاي موجود در متن ديگر، در همان رابطه اي قرار ميگيرند که سوسور ميان زبان و گفتار برقرار کرده است ؛ بدين معنا که شرط درک هر گفتمان ، آگاهي از گفتمان هاي هم سنخ آن است ، درست همان طور که درک هر گفتار نيز در گرو برخورداري از دانش پيش داده زبان ويژه اي است که گفتار مزبور به آن تعلّق دارد» (حق ّشناس ،١٤:١٣٨٧).
با اين تفاوت که سفر در رساله الغفران از بهشت به دوزخ و در کمدي الهي از دوزخ به بهشت است .
گذشته از آن ، تفاوت ديگري در ساختار اين دو متن ملاحظه ميشود و آن اين که دانته به ميزاني تقريباً مساوي از هر سه بخش سفر سخن گفته است ، حال آن که معرّي اين توازن را رعايت نکرده است و بيش از همه به بهشت پرداخته است .
ب - بينامتنيّت مضموني * نقد ديني رساله الغفران ، سرشار از آموزه هاي اسلامي و کمدي الهي، سرشار از آموزه هاي مسيحي است .