Abstract:
ضریح (آفتاب) امام رضا (ع) از نمونههای بارز و فاخر هنر ضریح سازی است که در دوره جمهوری اسلامی پس از فرسودگی ضریح چهارم (شیر و شکر) ساخته و جایگزین ضریح شیر و شکر گردید. طراحی و ساخت این ضریح توسط استادان و هنرمندان بزرگی همچون محمود فرشچیان، محمد موحد، مصطفی خدادادزاده اصفهانی، خداداد کشتی آرایی به انجام رسیده است. ضریحی به شکل مکعب مستطیل که بهوسیله هنرهایی همچون خوشنویسی و کتیبه آرایی، قلمزنی و معرق خاتم، بدنه و داخل ضریح مطهر آراسته شده است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است و جمعآوری دادهها بر مبنای اطلاعات کتابخانهای و عکاسی میدانی است. یافتهها نشان میدهد متن کتیبههای ضریح آفتاب شامل سورههای یس و هلاتی از قرآن کریم، اسماء چهارده معصوم، شهادتین شیعه، ذکرها، صفات الهی، القاب و اسماءالحسنی میباشد. خطوط مورداستفاده در کتیبههای ضریح مذکور متناسب با جایگاه قرارگیری کتیبه و متن آن با ثلث، ثلث مقترن، معقلی و نستعلیق کتابت شده است. بهطورکلی کتیبهها علاوه بر وجه زیباشناسی، کمک شامخی در ارائه مفاهیمی دینی و مذهبی نموده است.
The fifth Zarih of Imam Reza is one of the most prominent examples of the art of perfection, which was created in the Islamic Republic after the burnout of the fourth zarih (Shir-o- Shekar) and replaced the Shir-o- Shekar zarih. The design and construction of this design has been accomplished by great professors and artists such as Mahmoud Farshchian, Mohammad Movahed, Mostafa Khodadadzadeh Isfahani, Khodadad Keshtiaraai. The rectangular cubic zarih is adorned with arts such as calligraphy, Etching, stamping and mosaic of khatam, body and interior. The research method is descriptive-analytical and data collection is based on library information and field photography. The findings show that the text of the Aftab zarih contains the verses of Yasin and Dahr from the Holy Quran, the names of the fourteen innocents, Shihadatin Shiite, the mention, divine attributes, al-Qubb and Asma al-Hosna. The calligraphies used in zarih are Sols, Sols Moqtaran. Taaliq and nastaliq letter. In general, inscriptions, in addition to the aesthetics, have been instrumental in providing religious concepts.
Machine summary:
از جمله تحقيقاتي که در اين زمينه صورت گرفته ميتوان به مجموعه کتاب هاي تاريخ آستان قدس رضوي از بزرگ عالم زاده (١٣٩٠)، راهنما يا تاريخ آستان قدس رضوي از علي مؤتمن (١٣٤٨)، تاريخ آستان قدس رضوي از عزيزالله عطاردي (١٣٧١)، تاريخ مشهد از محمدرضا قصابيان (١٣٧٧)، آشنايي با حرم مطهر رضوي از سيد حسين ميرزاده (١٣٩٢)، ضريح دل از محمدرضا خيرآبادي و سعيد محمدي خيرآبادي (١٣٩٠) و تاريخ و جغرافياي شهر مشهد از محمد بن علي لاهيجاني (١٣٣٠) اشاره داشت که در هريک به اختصار در خصوص ضريح مطهر امام رضا (ع ) و تاريخچه آن مواردي ذکر شده است .
کتيبه لوحي دايره است که همانند شرفه در شمسه از اطراف کتيبه دايره اي آيه ١٨٠ (منبع : آرشيو خصوصي نگارندگان ) (رجوع شود به تصویر صفحه) سورة اعراف اشاعه يافته است (تصوير ٣) اين کتيبه هاي به خط ثلث بر روي سقف چوبي ضريح به شيوه معرق خاتم اجرا شده اند.
(رجوع شود به تصویر صفحه) در کاربنديها مقرنس زير سقف (در اطراف اسماءالحسني) کتيبه هاي لوحي چهارضلعي از اسماء چهارده معصوم (ع ) بر روي مقرنس ها به رنگ طلايي بر زمينه اي سبز به شيوه معرق خاتم اجرا شده است (تصوير ٤).
(رجوع شود به تصویر صفحه) نوارهاي عمودي حاوي گره هشت و چهار لنگه حدفاصل پنجره هاي داخل ضريح اجرا شده است که در حاشيه آن کتيبه طوماري با متن «الله اکبر» به خط معقلي، اوج ظرافت هنر خاتم کاري را نشان ميدهد (تصوير ٧).