Abstract:
افزایش تعداد جمعیت شهری و نیز نسبت شهرنشیتی روندی جهانی است که در کشورهای کمتر توسعه یافته دیرتر شروع شده، اما با سرعت زیادی در این کشورها ازجمله ایران و نیز در استان همدان در حال وقوع است. در این مسیر شهرها هم از نظر جمعیتی و هم از جهت وسعت در حال رشد هستند و با این رشد اثراتی را بر روستاهای پیرامون خود نیز برجا میگذارند. این اثرات با رشد سریع و هجومی هم در شهرها و هم در روستاها به تخریب، مشکلات اجتماعی و اقتصادی و در کل به ناپایداری منجر میشود. در تحقیق حاضر با بهرهگیری از عکسهای هوایی و ماهوارهای و نیز اطلاعات آماری و سیستم اطلاعات جغرافیایی تغییرات محدوده فیزیکی شهر همدان و روستاهای پیرامون آن از سال 1335 تا 1393 و نیز تحولات جمعیتی کلیه مقاطع آماری موجود برای همین دوره زمانی بررسی شده است. در این دوره محدوده فیزیکی شهر همدان 7/9 برابر و محدوده رسمی آن 16 برابر شده درحالیکه جمعیت آن 5/5 برابر شده است. فزونی رشد وسعت شهر همدان نسبت به رشد جمعت با شرایط کلی رشد فیزیکی شهرها در ایران تطبیق دارد. از 16 روستای پیرامون شهر، طی دوره بررسی 10 روستا به بافت شهر ملحق شدهاند. افزایش وسعت محدوده فیزیکی مختض شهر نبوده و بررسی تغییر محدوده فیزیکی روستاهای باقیمانده در محدوده نشان دهنده افزایش وسعت همه آنها و در مجموع افزایش 8/2برابری محدوده فیزیکی آنها است. روشی که در این تحقیق با ترکیبی از کلیه عکسهای هوایی منطقه و یک تصویر ماهوارهای برای یک مقطع در محیط نرم افزار Arc GIS بوده، کارآمدی خوبی در بررسی روند و سرعت تغییرات محدودههای فیزیکی مورد بررسی نشان داده و برای استفاده در شهرها و روستاهای دیگر کشور قابل توصیه است و در صورت وجود پشتیبانی لازم میتواند با عملیات میدانی تکمیل گردد.
Urbanization and increasing share of urban population is international trend. In less developed countries like Iran and Hamedan province this trend started late but running fast. In this way the extent and population of cities is growing and with this growth affect the surrounding villages. The effects of rapid growth have destructive effects on environment and create social and economic problems and in general leads to unsustainability. In the present study using aerial photographs and remote sensing and geographic information system changes in the physical limits of Hamadan and its surrounding villages from 1335 to 1393 determined; and population changes in the same period were studied. In this period physical size of city growth faster than population growth. City grew 7.9 times in physical area and 16 times in official area and population size grew 5.5 times. In the first of period there was 16 villages around the city but in end of time 10 villages were merged to the physical tissue of city. Increase the physical size of the area is not limited to the city. Investigate of the physical limits of the remaining villages in the area showed an increase in the size of all of them and show 2.8 times increase in physical area of 6 villages, while their population growth were low. The method used in this study with a combination of all aerial photographs of the area and a satellite image for a period in the Arc GIS software environment has been shown to be a good indicator of the trend and speed of changes in physical realms and can be recommend for use cities and villages of the country and can complete with field surveys if necessary support provided.
Machine summary:
بررسي تحولات و پايداري روستاهاي پيرامون شهر همدان با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي شاهبختي رستمي1٭، مصطفي طالشي2، اسماعيل علي اکبري3، حميدرضا وجداني4 1دانشيار، دانشگاه پيام نور، گروه جغرافيا، تهران، ايران 2دانشيار، دانشگاه پيام نور، گروه جغرافيا، تهران، ايران 3استاد، دانشگاه پيام نور، گروه جغرافيا، تهران، ايران 4دانشجوي دکتراي جغرافيا و برنامه ريزي روستايي، دانشگاه پيام نور، تهران، ايران تاريخ دريافت: 14/12/95 ؛ تاريخ پذيرش: 8/8/96 چکيده افزايش تعداد جمعيت شهري و نيز نسبت شهرنشيتي روندي جهاني است که در کشورهاي کمتر توسعه يافته ديرتر شروع شده، اما با سرعت زيادي در اين کشورها ازجمله ايران و نيز در استان همدان در حال وقوع است.
در اين پژوهش با بهرهگيري از عکسهاي هوايي و ماهوارهاي و نيز اطلاعات آماري و سيستم اطلاعات جغرافيايي تغييرات محدودۀ فيزيکي شهر همدان و روستاهاي پيرامون آن از سال 1335 تا 1393 و نيز تحولات جمعيتي کليه مقاطع آماري موجود براي همين دوره زماني بررسي شده است.
روشي که در اين پژوهش با ترکيبي از کليه عکسهاي هوايي منطقه و يک تصوير ماهوارهاي براي يک مقطع در محيط نرمافزار Arc GIS بوده، کارآمدي خوبي در بررسي روند و سرعت تغييرات محدودههاي فيزيکي مورد بررسي نشان داده و براي استفاده در شهرها و روستاهاي ديگر کشور قابل توصيه است و در صورت وجود پشتيباني لازم ميتواند با عمليات ميداني تکميل گردد.
اين مقايسه نشان ميدهد که در هر سه دورۀ مورد بررسي افزايش وسعت بافت فيزيکي شهر بيش از رشد جمعيت آن بوده است.