Abstract:
ایل شاهسون از بزرگ ترین اتحادیه های ایلی ایران است که بخش وسیعی از مراتع قشلاقی خود در دشت مغان را در خلال جنگ های ایران و روس از دست داد و دامنه تردد آنان به مراتع دشت مغان(قشلاق) و دامنه های کوه سبلان(ییلاق)محدود شد. سرانجام عده ای از شاهسون ها در دوره رضا شاه به اجبار در دشت مغان اسکان یافتند. این پژوهش داده بنیاد بر اساس روش جمع آوری اطلاعات از کتابخانه ها و مراکز آرشیوی و با روش توصیفی- تحلیلی، بر آن است چگونگی اسکان طوایف شاهسون در دشت مغان، ارشق، مراتع ییلاقی سبلان و نواحی مجاور مناطق ذکر شده را تبیین کند. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که طرح واگذاری اراضی دولتی آذربایجان و اخذ تعهد از اشخاص، اقدام جهت ایجاد کانال های آبیاری، ایجاد پست های امنیه جهت جلوگیری از تمرد عشایر، استقرار مامورین اسکان در نواحی اسکان داده شده، سوزاندن ابزار آلات کوچ نشینی، تاسیس مدارس فلاحتی، حذف مالیات علف چر و وضع قوانین دامداری از عوامل اصلی اسکان شاهسون ها در دشت مغان و نواحی مجاور بود.
Shahsevan tribe, as one of the greatest tribal unions in the history of Iran, lost a vast proportion
of its winter quarters (qeshlaq) during the wars between Iran and Russia, their movement being
restricted to Moqan plain (for winter quarters, qeshlaq) and Sabalan hillsides (for summer quarters,
yeylaq). Finally, a portion of Shahsevans were forced to settle in Moqan plain in Reza Shah Era.
By gathering data regarding Shahsevan tribe from historical references and archives and by using
historical method and descriptive-analytic approach, this article studies the shahsevans’ settlement
in Moqan plain, arshaq, winter quarters of Sabalan and areas adjacent to the mentioned areas.
The results show that giving governmental lands to people and taking guarantee (assurance) from
them as well as construction of gendarmerie stations for preventing nomads from rebellion and
disobedience, creating irrigation channels, besides establishment of settling officers in settled
regions, establishing agricultural schools, burning wandering instruments, pasture tax elimination
and regulating new agricultural laws, were the most important causes of Shahsevans settlement
in Moqan plain and its neighbor regions.
Machine summary:
نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که طرح واگذاری اراضی دولتی آذربایجان و اخذ تعهد از اشخاص ، ایجاد کانال های آبیاری، ایجاد پست های امنیه برای جلوگیری از تمرد عشایر، استقرار مأمورین اسکان در نواحی اسکان داده شده ، سوزاندن ابزار کوچ نشینی، تأسیس مدارس فلاحتی، حذف مالیات علف چر و وضع قوانین دامداری از عوامل اصلی اسکان شاهسون ها در دشت مغان و نواحی مجاور بوده است .
٨. سازمان اسناد ملی ایران ، سال ١٣١١، لایحه یشنهادی واگذاری اراضی دو تی آذربایجان جهت اسکان طوایف شاهسون ، شناسه سند ٢٤٠/١٧٩٠٦، ص ١؛ مصوبات مجلس شورای ملی ، «قانون اجازه واگذاری مراتع و اراضی دولتی واقعه در آذربایجان به خوانین و افراد شاهسون »، ج ١، چاپ دوم (تهران : مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ، ١٣١١) ص ٧٠٦ و ٩٧/٠٤/٣٠ ,rc.
٨ همچنین در گزارش والی ایالت شرقی آذربایجان به وزارت داخله ، در تاریخ ٢٧ اسفند ١٣١٣ش ، درباره نقایص واگذاری اراضی به افراد شاهســون به این موارد اشــاره شده است : عدم وضوح قانون واگذاری اراضی ، مشــخص نبودن مدت زمان اجرای طرح اســکان اجباری ، اختلاف بین افراد و خوانین بر سر مالکیت زمین ، واگذاری اراضی نزدیک به مرز، اسکان اجباری در اراضی غیر از دشت مغان و بهانه گیری طوایف شاهسون به دلیل نبود آب در دشت مغان .
٣. سازمان اسناد ملی ایران ، سال ١٣٣٧-١٣٣٤، واگذاری اراضی قشلاقی مغان و سبلان و ارشق به خوانین ایل شاهسون ، شناسه سند ٢٣٠/١٩٩٧٢، ص ١٢.