Abstract:
آیه تطهیر از آیات محوری در اثبات عصمت پیامبراکرم صلّی الله علیه و آله و خواص ذرّیّه آن حضرت است که از دیرزمان میان مفسران فریقین مورد بحث بوده است. مفسران اهلسنت بدون ارائه دلیل و صرفا با تکیه بر قرینه سیاق و واژهشناسی کلمه «البیت»، شمول آیه را همه اعضای خانه پیامبر صلّی الله علیه و آله از قریش و در مواردی نیز به گستره بنیهاشم اختصاص دادهاند. پژوهش پیشرو با بررسی محتوای آیه شریفه و ابهامزدایی از فقرات آن توسط آیات ناظر به موضوع و با تکیه بر نصوص صریح و قرائن موجود، ضمن تشکیک در تفاسیر اهلسنت و اثبات عدم هماهنگی تفاسیر با دیگر آیات قرآن نسبت به اثبات انحصار معنای مستفاد از آیه شریفه در عصمت انوار خاصه علیهم السّلام به تبیین مفاد آیه پرداخته است. نتیجه پژوهش آن است که آیه 33 احزاب بدون هیچ سنخیتی با مباحث آیات قبل و بعد، نزولی مستقل داشته است.
Machine summary:
با توجه به اهمیت و حساسیت موضوع، دانشمندان شیعه بارها دیدگاههای مفسران اهل سنت را مورد واکاوی و نقد قرار دادهاند، اما با توجه به اینکه اغلب رویکردهای ارائهشده جنبه روایی دارند، همچنان این سؤال مطرح است که آیه تطهیر با توجه به ساختار معرفتشناسی قرآن کریم و دیگر آیات ناظر به این موضوع به دنبال انتقال چه معرفتی است؟ و آیا ادله ادعایی دانشمندان اهل سنت (سیاق و واژهشناسی) توانایی اثبات شمول آیه شریفه نسبت به همه منسوبان پیامبر اعظم| را دارد و بنابر هرکدام از دو طرف قضیه، آیا قادر به اثبات عصمت ایشان میباشد؟ بر پایه این پژوهش میتوان روایات سره را از ناسره بازشناسی کرد و چالشهای محتوایی روایاتی که گستره آیه را به همسران پیامبر| نیز میکشانند، نشان داد.
علامه طباطبایی در تبیین آیه فوق مینویسد: در این جمله خدای تعالی پیامبرش را مأمور کرده به اینکه از فتنه آنان برحذر باشد و اگر چنین دستوری داده است با وجود اینکه پیامبر| به مقام عصمت الهی رسیده است، برای این بوده که عصمت، اختیار را از معصوم سلب نمیکند، بهطوری که دیگر نتواند راه خطا را طی کند و در نتیجه نتوان به او تکلیف کرد.
(طبرسی، بیتا: 8 / 399 و 1372: 8 / 560؛ طباطبایی، 1417: 5 / 354) وجود روایات متعدد در معرفی اهل بیت^ باعث شده است که اکثر مفسران اسلامی به دو دیدگاه پیشگفته باور داشته باشند؛ در این میان برخی نیز آیه را منحصر به زنان پیامبر| دانستهاند.
این نظر با این دیدگاه که اراده خدا در آیه تطهیر تکوینی است همگونی دارد؛ زیرا با لحاظ عصمت در اهل بیت^ اراده خدا بیتردید تکوینی خواهد بود و لذا با آیات قبل و بعد که تشریع احکام برای همسران پیامبر| است، همساز نیست.