Abstract:
مفهوم حق تعیین سرنوشت در حقوق بینالملل، از دهة 1950 میلادی به این سو تکامل داشته است؛ بهویژه در نسبت با حق حاکمیت، یکپارچگی سرزمینی، جداییطلبی، استقلال طلبی و خودمختاری؛ و این تکامل همچنان ادامه دارد. این پژوهش به بررسی تحول مفهوم حق تعیین سرنوشت از مجرای رویة قضایی دیوان بینالمللی دادگستری، مشتمل بر قضایای استعمارزدایی آفریقای جنوبغربی (نامیبیای کنونی) (1949-1971)، صحرای غربی آفریقا (1975)، تیمور شرقی (1995)، ساخت دیوار حائل در سرزمین فلسطین اشغالی (2004) و اعلامیة استقلال کوزوو (2010) میپردازد. تحول مفهومی حق تعیین سرنوشت بهگونهای بوده است که از صرف قابلیت اعمال به فرایندهای استعمارزدایی، اکنون موجب به رسمیت شناخته شدن حق استقلال ساکنان سرزمینهای غیرخودمختار، امکان اعلام یک جانبة استقلال و جداییطلبی تحت شرایط خاص، برگزاری همهپرسی آزاد و حقیقی برای تحقق این حق، و شناسایی تعهدات دولتهای ثالث شده است. با وجود این، قضات دیوان هنوز از فرصتهای فراهمشده برای تدقیق مفهوم حق تعیین سرنوشت، تعریف مردم (اقوام)، شرایط دارا شدن وضعیت دولت، مشخص کردن تعهدات دولتهای ثالث، و تعیین موضع حقوق بینالملل در برابر اعلام یکجانبة استقلال و جداییطلبی بهره نبردهاند.
The concept of the right to determine one‟s own future in international law has
evolved since the 1950s; especially in relation to the right of sovereignty,
territorial integrity, separation, independence and autonomy; and this evolution
is still in effect. This study examines the evolution of the concept of the right to
determine one‟s own future according to the judicial system of the International
Court of Justice, including such cases like the colonization of South West
Africa (present Namibia) (1949-1971) , West Africa (1975) , East Timor (1995) ,
the construction of the retaining wall in occupied Palestine (2004) and the
Declaration of Kosovo‟s Independence (2010). There has been a change in the
meaning of the right to determine one‟s own future so that today the mere
ability to accelerate the processes of decolonization refers to recognizing the
right of the inhabitants of non-autonomous territories to be independent, the
possibility of declaring unilateral independence and separation under certain
conditions, holding a free and genuine referendum to gain this right, and
identifying the commitment of third-party governments. However, the judges
of the International Court of Justice have not yet taken advantage of the
available opportunities to clarify the idea of determination of one‟s own future,
given a definition of people (ethnicities) and the conditions which a
government should have delineate the commitment of third-party governments
and the position of the international law on unilateral declaration of
independence and separation.
Machine summary:
اين پژوهش به بررسي تحول مفهوم حق تعيين سرنوشت از مجراي روية قضايي ديوان بينالمللي دادگستري، مشتمل بر قضاياي استعمارزدايي آفريقاي جنوبغربي (ناميبياي کنوني) (1949-1971)، صحراي غربي آفريقا (1975)، تيمور شرقي (1995)، ساخت ديوار حائل در سرزمين فلسطين اشغالي (2004) و اعلامية استقلال کوزوو (2010) ميپردازد.
1. قضاياي استعمارزدايي آفريقاي جنوبغربي (ناميبيا) (1949ـ1971) بررسي شش قضية استعمارزدايي آفريقاي جنوبغربي (ناميبياي کنوني) در ديوان بينالمللي دادگستري در خلال سالهاي 1949 تا 971 م نهتنها به فرايند اعمال حق تعيين سرنوشت ساکنين آن کمک کرد، بلکه به درک شفافتري از جايگاه حق تعيين سرنوشت در حقوق بينالملل عمومي و نيز حق تعيين سرنوشت براي سرزمينهاي غيرخودمختار انجاميد (زايبري، 2009، ص 436؛آراء ديوان در قضاياي آفريقاي جنوب غربي، 1966؛ نظر مشورتي ديوان در قضيه صحراي غربي، 1975) اين قضيه ابتدا در پي پرسش مجمع عمومي سازمان ملل متحد از ديوان در دسامبر 1949م در خصوص وضعيت بينالمللي آفريقاي جنوبغربي شکل گرفت و آغازگر فرايند حقوقي ظريف، پيچيده و ادامهداري ظرف سه دهة بعد شد.
نظرات ديوان در اين قضيه در خصوص حق تعيين سرنوشت، از چند بُعد حائز اهميت است: اول اينکه نظرات مشورتي ديوان به مجمع عمومي و شوراي امنيت، مقصود و محدودة حق تعيين سرنوشت مردمان ناميبيا را شفاف ساخت و البته دولتهاي ديگر را متعهد ساخت تا وضعيت غيرقانوني ايجادشده توسط قدرت سرپرست (قيم) يعني آفريقاي جنوبي را به رسميت نشناسند؛ وضعيتي که استدلال شده در حکم اشغال مؤثر سرزمين بوده است.
, ‘Judging the East Timor Dispute: Self-Determination at the International Court of Justice’.
ICJ, International Status of South-West Africa, Advisory Opinion of 11 July 1950, ICJ Reports, 1950.