Abstract:
استخر یکی از شهرهای مهم امپراطوری ساسانی محسوب میشد؛ بعد از حملات اعراب به ایران به سبب موقعیت مذهبی و جایگاه سیاسی مورد توجه فرماندهان عرب قرار گرفت. مسلمانان برای فتح آن چندین بار تلاش کردند، اما با شورش مردم مواجه شدند.مردم استخر برخلاف برخی از مناطق ایران به راحتی استیلای اعراب را نپذیرفتند. اما در نهایت، تلاش مردم با ناکامی مواجه شد. در زمان خلافت حضرت علی (ع) مسلمانان توانستند اداره استخر را به دست بگیرند و به ضرب سکه بپردازند. این پژوهش در نظر دارد، علل مقاومت مردم استخر در زمان خلافت عمر و شورش آنها در زمان خلافت عثمان و حضرت علی (ع) را مورد بررسی قرار دهد. پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانهای صورت گرفته است.
Istakhr" was considered as one of the important cities of the Sassanian
Empire; which was noticed by Arab leaders because of religious and
political position, after Arab attacks on Iran. The Muslims tried to
conquer it several times, but they faced with the people's rebellion. The
people of "Istakhr" unlike some areas of Iran, did not accept the
domination of Arabs easily. But, people's struggle was failed at the
end. At the time of the caliphate of Ali (as), Muslims were able to seize
the ruling of "Istakhr" and minted coin. The purpose of this study is to
investigate the causes of the resistance of the people of "Istakhr"
during the caliphate of Umar and their rebellion during the caliphate of
Uthman and Imam Ali (AS) Review.
Machine summary:
حملات متعدد مهاجمان به استخر سبب ایجاد این سوالات می شود که فتح استخر چه اهمیتی برای مسلمانان داشته که چندین بار برای تسلط بر آن تلاش کردند؟ بعد از آن چه عواملی باعث شد که مردم استخر در برابر اعراب شورش کنند؟ فرضیه تحقیق این است که استخر به سبب اینکه زادگاه و مرکز سیاسی ساسانیان بود برای اعراب اهمیت داشت و تحریکات موبدان زرتشتی موجب مقاومت مردم استخر در برابر اعراب شد.
تحقیقات باستان شناسی نشان میدهد که آثاری از دوره پیش از تاریخ، هخامنشی، ساسانی و سدههای نخستین اسلامی در استخر وجود داشته است ، در زمان سلوکیان حاکم فارس دست نشانده سلوکیها بود که البته این دست نشاندگی پنجاه یا شصت سال بیشتر طول نکشید (همانجا)، بعد حاکم فارس حکومتی تشکیل داد و سکههایی ضرب کرد که بر روی آنها به زبان آرامی خود را «ملکا» (صداقت کیش،1389: 106) نامید.
انتقال پایتخت به تیسفون از علاقه ساسانیان نسبت به استخر نکاست زیرا آنها نسبت به زادگاه اصلی خود علاقه داشتند و قبور شهریاران هخامنشی در نقش رستم در محدوده استخر واقع شده بود (سامی،1338: 106)، همچنین این شهر مرکز جمعآوری و نشر کتابهای دینی و مرکز بازرگان بوده است (سامی،1354: 4)، به همین سبب استخراهمیت خود را تا پایان حکومت ساسانی حفظ کرد.
عبدالحسین زرینکوب اشاره میکندکه این شورشها برای بازگشت حکومت ساسانیان نبوده است (زرینکوب،1378: 86)، البته رفتار عبدالله بن عامر با مردم بر اساس عدل نبود و ابنخلدون هم اشاره میکند که در فتح شهر بیشتر اهل بیوتات و بزرگان ساسانی کشته شدند زیرا آنها از هر جای دیگر به استخر پناهنده شده بودند (ابنخلدون،1383: 548)، و علاوه بر اهل بیوتات بسیاری از بیگناهان هم کشته شدند.