Abstract:
احادیث، بعد از قرآن کریم، اصلیترین منبع علوم اسلامی است. هر پژوهشگری برای پایهریزی علوم براساس روایات، ابتدا باید قواعد فهم حدیث را فراگرفته و آنها را در فرآیند فهم حدیث بهکار گیرد. قواعد فهم حدیث باید مستنبط از منابع مورد تأیید معصومان، مانند قرآن، حدیث و عقل باشد، هر چند که حدیث کارآمدترین این منابع است ولی از این جهت کمتر به آن توجه شده است. در این تحقیق با تحلیل روایت معتبر سلیم، برخی از قواعد فهم حدیث استنباط و تبیین شده است، که برخی از آنها عبارتند از: ضرورت فحص و شناسایی ناسخ و ردّ منسوخات روایی توسط ناسخ، شناسایی عمومات روایی و عمومیت دادن حکم آن، یافتن خاص و تخصیص عام به وسیله خاص، فهم احادیث متشابه به وسیله محکمات قرآنی و روایی. بنابراین برای فهم صحیح حدیث، پس از اطمینان به صدور آن روایت از معصوم، باید قواعد مذکور در فرآیند فهم حدیث بهکار گرفته شود.
After Quran, the narrations are the main source of the Islamic Sciences. In order to establish sciences based on the narrations, any researcher must first learn the rules of understanding hadith and apply them in the process of understanding hadith. The rules of understanding hadith should be derived from the sources approved by the infallibles (a.s), such as Quran, hadith and reason, although hadith is the most effective of these sources, but for this reason less attention has been paid to it. In this research, by analyzing the authentic narration of Salim, some rules of understanding the hadith have been deduced and explained, some of which are: the necessity of examining and identifying the abrogator and rejecting the abrogated narration by the abrogator, identifying the inclusive narrations and generalizing their ruling, finding the specific and specifying the general with it, , understanding of similar hadiths by Quranic and narration certainty. Therefore, in order to understand the hadith correctly, after making sure that the narration is narrated from the infallible, the mentioned rules must be applied in the process of understanding the hadith.
Machine summary:
قواعد فهم حدیث باید مستنبط از منابع مورد تأیید معصومان( مانند قرآن، حدیث و عقل باشد، هر چند که حدیث کارآمدترین این منابع است ولی از این جهت کمتر به آن توجه شده است، در این تحقیق با تحلیل روایت معتبر سلیم، برخی از قواعد فهم حدیث استنباط و تبیین شده است، که برخی از آنها عبارتند از: ضرورت فحص و شناسایی ناسخ و ردّ منسوخات روایی توسط ناسخ، شناسایی عمومات روایی و عمومیت دادن حکم آن، یافتن خاص و تخصیص عام به وسیله خاص، فهم احادیث متشابه به وسیلۀ محکمات قرآنی و روایی، بنابراین برای فهم صحیح حدیث، پس از اطمینان به صدور آن روایت از معصوم( باید قواعد مذکور در فرآیند فهم حدیث بهکار گرفته شود.
طبق نظر آیتالله معرفت معنای نسخ به کار رفته در روایات متفاوت با معنای نسخ مصطلح امروزی است، بدین بیانکه نسخ مصطلح امروز به معنای جایگزین کردن حکم جدید به جای حکم قدیم است ولی مقصود از ناسخ و منسوخ در اکثر روایات، مفهومی عام استکه شامل تخصیص عموم و تقیید اطلاق نیز میگردد (معرفت، 1378: 248 و249)، البته به نظر میرسد این مطلب شامل تمام موارد استعمال نسخ در روایات نمیشود و باید قائل به تفصیل شد و در هر موردی از استعمالات روایی نسخ، با توجه به قرائن و سیاق کلام معنای آنرا مشخص کرد، ولی به هر حال طبق نسخۀ کتاب کافی، در دو فقره از روایت مورد بحث که در ادامه ذکر میگردد، به نظر میرسد که معنای نسخ، اعم از نسخ اصطلاحی است و شامل تخصیص و تقیید نیز میشود، زیرا در معرفی دستۀ سوم و چهارم راویان، امیرمؤمنان( فقط از نسخ سخن گفتهاند، در حالیکه در ابتدا و انتهای این روایت بارها از لزوم شناسایی عام و خاص توسط راویان مورد تأیید سخن گفته شده است به بیانی دیگر، حضرت برای معرفی دستۀ سوم و چهارم راویان، باید فردی را معرفی کنند که علاوه بر تشخیص ناسخ و منسوخ، عام و خاص را نیز تشخیص دهد، پس مراد از نسخ در این دو فقره که مربوط به معرفی دستۀ سوم و چهارم راویان است، معنایی عام استکه شامل تخصیص نیز میشود، به هر حال در این مقاله جهت تفکیک مباحث، قواعد مربوط به نسخ و تخصیص به صورت جداگانه مطرح شده است و مراد از قواعد نسخ، نسخ مصطلح امروز است.