Abstract:
وزارت مفهومی پربسامد در تاریخنگاری ایلخانی بهشمار میرود. جهانبینی اسلامی در گرایش تاریخنویسان ایلخانی به ثبت تحولات نهاد وزارت تأثیر گذاشته است. نگرش اسلامی تاریخنویسان میانه ایران، وزارت را به بستر مهم اندیشهورزی اهل قلم تبدیل کرده است. رویکرد به وزارت، همراهی جریانهای فکری اسلامی و ایرانی را نزد تاریخنویسان ایرانی شریعتمدار به نمایش میگذارد. نوشتار حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که مؤلفههای اندیشه اسلامی در رویکرد تاریخنویسان ایلخانی به نهاد وزارت چه تأثیری داشتهاند؟ دستیابی به پاسخ این پرسش با تحلیل بینش تاریخنگاران ممکن خواهد بود. وزارت همچون ابزاری در دست پادشاه عادل دین پناه، او را به مقصودی عالی رهنمون میساخته است. رویکردهای شریعتمدارانه به وزارت را میتوان در بیان اهمیت نهاد وزارت، بیان شرایط وزارت، نقشآفرینی اعتقادی وزیران و داوری پیرامون عملکرد وزیران غیرمسلمان جستجو کرد.
Machine summary:
نوشتار حاضر در پي پاسخ به اين سؤال است كه مؤلفههاي انديشه اسلامي در رويكرد تاريخنويسان ايلخاني به نهاد وزارت چه تأثيري داشتهاند؟ دستيابي به پاسخ اين پرسش با تحليل بينش تاريخنگاران ممكن خواهد بود.
هستيشناسي و بينش تاريخنويسان ايلخاني نيز متأثر از انديشههاي اسلامي بوده و همين امر، دين و مذهب را از مباني مهم در تبيين تاريخ اين دوره كرده است.
در اين روش، بررسي گزارشهاي تاريخنگاران ايلخاني پيرامون نهاد وزارت و نيز فهم منسجم موضوعات ديني دخيلِ در اين گزارشها كه حامل نگرش تاريخي ايشان است، بهعنوان تبيين، و استنباط و تحليل حاصل از گزارشهاي تاريخنويسان درباره وزارت در حكم تفسير مورد نظر بوده است.
او بر توأمانيِ دين و سلطنت تأكيد دارد و معتقد است كه پادشاه بايد ملك خود را نتيجه و ثمره «فتواي علماي دين» بداند كه «الدين و الملك توأمان» و در ادامه اشعاري از شاهنامه فردوسي ميآورد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} وزارت بهعنوان بازوي پادشاه در ملكداري، تجليگاه عناصر مشروعيتبخشي بود كه در چارچوب آموزههاي انديشههاي سياسي ايراني و اسلامي در تاريخ ميانه ايران رواج داشت.
در اين رويكرد نظري به وزارت، وزير همراه و پشتيبان سلطنت براي به انجام رساندن امور معرفي شده و تأكيدات ديني و بيان شرعي نيز در همين راستا مورد بهرهجويي اهل تاريخ بوده است.
پرداختن به رويكرد تاريخنگاران ايلخاني، نسبت به عملكرد وزيران غيرمسلمان از اين جهت مهم است كه تأثير جهانبيني ايشان را در قضاوت تاريخي پيرامون اثرگذاري نهاد وزارت آشكار ميكند.
3. نقشآفريني نهاد وزارت: رويكرد شريعتمحور تاريخنگاران ايلخاني در داوري ايشان پيرامون عملكرد اعتقادي وزيران نيز ديده ميشود.