Abstract:
اشعار عامه بخش مهمی از ادبیات شفاهی و برگرفته از احساسات، رنجها، شادیها، آرزوها، نیایشها و عشقهای مردم عامه است که طی قرنها از گذشتگان به آیندگان و از نسلی به نسل دیگر رسیده و نمایانکنندۀ فرهنگ، تفکر، باور و رسوم گویای آنان بوده و بهصورت دستنخورده باقی مانده است. استان بوشهر بهدلیل دارا بودن آب و هوا و اقلیم متنوع و احاطه شدن با دریا، کوه و دشت ازجمله مناطقی است که فرهنگ عامۀ غنی و پرباری دارد. زندگی مردم این استان از زمان تولد تا مرگ همواره با اشعار زیادی همراه بوده است که این اشعار عامه متناسب با لهجه و گویش مردم، برای مقاصد و اهداف گوناگون کاربرد داشته است.
در این پژوهش که از نوع بنیادی و به شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی است در پی شناسایی، جمعآوری، طبقهبندی و بررسی و تحلیل گونههای مختلف اشعار عامۀ استان بوشهر هستیم. برای انجام این پزوهش از ترکیب دو روش ابزار گردآوری اطلاعات میدانی و کتابخانهای استفاده کردیم و برآنیم تا به پرسشهایی از این قبیل پاسخ دهیم که چه گونههایی از اشعار عامه در استان بوشهر وجود داشته است؟ هر یک از اشعار در چه زمان یا مراسمی و به چه شیوهای خوانده میشدهاند؟ راویان و مخاطبان آنها چه کسانی بودهاند؟
با بررسی و پژوهش در این زمینه، مشخص شد که اشعار عامۀ استان بوشهر، شامل 7 گونۀ لالاییها و ترانههای نوازش، اشعار بازی و سرگرمی، اشعار شادی و سرور، اشعارِ کار، اشعار آیینی، اشعار تغزلی و اشعار سوگواری و غم است. این اشعار همواره با موسیقی و آهنگ همراه بوده که این موسیقی یا توسط دستگاه و سازی خاص نواخته میشده است یا خوانندگان با کشش صدا و ایجاد اصوات متفاوت و یا با استفاده از ابزار کار و بازی و ... به اشعار ریتم و نوای خاص میدادهاند و راویان این اشعار نیز عموماً زنان بودهاند.
Folk poems are an important part of oral literature, resulting from feelings, sufferings, joys, wishes, prayers and love of the public. From generation to generation, they represent the culture, thinking, beliefs and traditions of the given region and have remained intact. Due to the diversity of its climate and environment, the sea, the mountains and the plains, Bushehr province is one of the rich and popular- cultural regions. People’s life of this province has always been accompanied by many poems, from birth to death, to which these folk poems have been applied in the dialect of the population for various purposes. By adopting a descriptive- fundamental research methodology, the authors seek to identify, collect, categorize and analyze different types of poems from Bushehr province. To this end and to carry out this research, the authors used a combination of two research methods called field study and library-based. This research aims to answer the following questions: What are the most current types of folk poems in Bushehr province? What time were these poems being read? Who were the narrators and their audience? The results showed that these poems were of seven types including lullaby, game poem, work , lyric and mourning songs. These poems have always been accompanied either by music played with a special instrument, or by using voice length and different sounds which gave them special rhythm and intonation. The narrators of these poems were usually women.
Machine summary:
برخي از اين پژوهش ها عبارت اند از: عبدالحسين احمدي ريشهري (١٣٨١) فرهنگ ، آداب ، لغات ، امثال و اصطلاحات بومي مردم بوشهر را نشان داده است ؛ عبدالله رضايي (١٣٨١) به جمع آوري و ثبت تعدادي از اشعار عامۀ استان بوشهر از قبيل سرودهاي عروسي، چيستان ها، اشعار کار، اشعار نوازشي و ضرب المثل ها اقدام کرده است ؛ داريوش اکبرزاده (١٣٨١) به شيوه اي فشرده و خلاصه دربارة جغرافيا، پيشينۀ تاريخي، يادگارهاي باستاني، کيش ها و آيين ها، 142 بازيها و سپس بررسي ويژگي واک و واکه ها در گويش دشتستاني پرداخته است ؛ حسين زنده بودي (١٣٨٣) نيز اشعار و سروده هاي محلي، لالاييها، متل ها و امثال مردم تنگستان را گردآوري کرده است ؛ محسن شريفيان (١٣٨٣) به بررسي آواها و آيين هاي سوگواري در بوشهر پرداخته است ؛ الله کرم ليراوي (١٣٨٥) سعي کرده است از اجزاي تشکيل دهندة ادبيات عاميانۀ مردم به بخشي از ضرب المثل ها، چيستان ها، تکيه کلام ها و بعضي از داستان هاي ضرب المثل ها در استان بوشهر بپردازد؛ کوروش انصاري (١٣٨٥) اشعار عاميانۀ قديم شهرستان دشتستان استان بوشهر را بررسي کرده است ؛ عبدالله رضايي (١٣٨٧) به جمع آوري، ثبت و ضبط ضرب المثل هاي برخي از شهرستان هاي استان بوشهر اقدام کرده است ؛ زهرا نديمي بوشهري (١٣٨٩) پاره اي از لالاييها و نوازش هاي (هپله ) محلي منطقۀ بوشهر را جمع آوري کرده است ، با اين حال ، هيچ گونه تحليل و دسته بندي از لالاييها ارائه نداده و فقط برخي واژگان محلي را معني کرده است ؛ منصور بهرامي (١٣٩٠) به جمع آوري، ثبت و ضبط نيمه هاي دريايي اقدام کرده و همچنين ، فرهنگ مختصري از اصطلاحات دريايي و صيادي را نوشته است ؛ ابراهيم ابراهيمي و سميه شيرکاني (١٣٩٢) بازيهاي بومي ـ محلي استان را بررسي کرده اند؛ منيژه پورنعمت رودسري (١٣٩٢) به جمع آوري و ثبت و ضبط لالاييهاي ٩ شهرستان استان بوشهر و نيز (١٣٩٥) افزون بر تحقيقات پيش گفته به جمع آوري و ثبت و ضبط نازآواهاي ٩ شهرستان بوشهر اقدام کرده است .