Abstract:
وجود ذخایر غنی نفت و گاز، کشاورزی پررونق و وجود گذرگاههای حیاتی و استراتژیک، موقعیت ویژه و ژئوپلیتیکی خاصی به منطقه شرق فرات یا همان منطقه جزیره داده است. نقش این منطقه در اتصال جغرافیایی سوریه با کشور عراق و از طرف دیگر هممرز بودن آن با جنوب ترکیه و حضور جریانهای کردی منتسب به پ.ک.ک در آنجا، این منطقه را به صحنه رقابت و کشمکش میان قدرتهای منطقهای و بینالمللی تبدیل کرده و از طرف دیگر منافع متضارب و ناهمگون بازیگران دخیل در این منطقه اعم از بازیگران بومی و خارجی، چشمانداز این منطقه را در هالهای از ابهام قرار داده است.
این مقاله با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانهای، ضمن تبیین اهداف و سیاستهای بازیگران دخیل و روند مداخله این بازیگران در منطقه جزیره، به سناریوهای احتمالی آینده سیاسی و امنیتی این منطقه میپردازد.
یافتههای مقاله حاکی از آن است که هر چند جریانهای کردی در پرتو حضور عناصر آمریکایی در این منطقه به ساختارسازی سیاسی و نظامی – امنیتی مبادرت ورزیده و تا کنون از تعامل حداکثری با دولت مرکزی و اعاده حاکمیت دمشق بر این منطقه خودداری کردهاند، اما در بلندمدت با توجه به تعارض ساختاری موجود میان سیستم حکمرانی کردها و سیستم عشیرهای این منطقه و مخالفت عشایر با کردها و شکلگیری مقاومت محلی علیه حضور نامشروع آمریکا در این منطقه، زمینه برای خروج آمریکا و حاکمیت دوباره دولت مرکزی بر این منطقه فراهم خواهد شد.
Machine summary:
تمرکز بر منطقه شرق فرات با محوریت بازیگر کُردی آمریکا با تکیه بر بازیگر بومیِ کُردی و بهطور خاص نیروهای موسوم به دفاع از خلق (YPG) یا همان شاخه نظامی حزب اتحاد دمکراتیک سعی کرد جغرافیای تحت اشغال خود را در این منطقه در جنگ علیه داعش گسترش دهد تا بدین وسیله قدرت چانهزنی خود را در مراحل بعدی بحران سوریه افزایش داده و از طرف دیگر از حضور خود در این منطقه بهعنوان اهرمی برای اعمال فشار بر نظام حاکم و مقابله با نفوذ جمهوری اسلامی بهره جوید.
در همین راستا، نیروهای دمکراتیک سوریه با مدیریت آمریکا اقدام به برگزاری همایش «عینعیسی» با حضور سران و شیوخ عشایر کردند تا زمینه را برای پذیرش حاکمیت و خودمختاری خود در مناطق شرق فرات فراهم ساخته و از ظرفیت عشایر در راستای تثبیت سیستم خودگردانی و دستیابی به مشروعیت مردمی در مناطق تحت سیطره خود بهره ببرند، اما این نشست با مخالفتهای شدیدی از سوی دولت مرکزی، وزارت امور خارجه روسیه و حتی دیگر عشایر مواجه شده و برخی از شیوخ همپیمان با نیروهای دمکراتیک همچون «حمید دهام الجربا» بهعنوان شیخ قبیله شمر و حاکم منطقه الجزیره در حکومت خودگردان نیز، این نشست را تحریم کردند.