Abstract:
مقام انسان در دایره وجود، بسیار عالی است. خداوند انسان را به گونهای خلق کرده که میتواند تا سدره المنتهی پیشرفت نماید و با رعایت اخلاق به اوج مقام انسانیت (خلیفه اللهی) برسد. آیه 79 سوره اسراء، ضمن دعوت پیامبر و مسلمانان و بلکه انسان به شب زنده داری بارعایت اخلاق الهی، به مقام والای «محمود» اشاره مینماید. به راستی حقیقت مقام محمود چیست؟ کدام ویژگی اخلاقی سبب رسیدن به آن میشود؟ در این پژوهش به روش کتابخانه ای، به تحلیل و استنتاج نظر مفسران و اندیشمندان اسلامی اعم از شیعه وسنی، پرداخته و نتایج نشان میدهد که «مقام محمود» به مقام شفاعت، مقام وجه الله، اعطای لوای حمد، جامع خصلت های ستوده، مقام لقاء الله، بالاترین مرتبه حمد، اهلیت ظهور امام مهدی(عج) ، بالاترین مقام عرفانی سلوک(مع الحق فی الخلق) و واسطه بین خداوند و مقام حمد تعریف شده است. نظریه ای که بیش از همه در میان مفسران فریقین مشهور است ، نظریه مقام شفاعت کبری پیامبر(ص) و به تبع آن ائمه معصومین و اولیاء الله میباشد. البته مقام لقاء الله که شفاعت را هم در برمی گیرد.در این نوشتار قابل بررسی است.
Machine summary:
به راستی حقیقت مقام محمود چیست ؟ کدام ویژگی اخلاقی سبب رسیدن به آن میشود؟ در این پژوهش به روش کتابخانه ای، به تحلیل و استنتاج نظر مفسران و اندیشمندان اسلامی اعم از شیعه و سنی، پرداخته و نتایج نشان میدهد که «مقام محمود» به مقام شفاعت ، مقام وجه الله ، اعطای لوای حمد، جامع خصلت های ستوده ، مقام لقاء الله ، بالاترین مرتبه حمد، اهلیت ظهور امام مهدی (عج )، بالاترین مقام عرفانی سلوک (مع الحق فی الخلق ) و واسطه بین خداوند و مقام حمد تعریف شده است .
از روایات فراوانی که مقام محمود را به مقام شفاعت ، تفسیر کرده اند (عیاشی، ١٣٨٠، ١٤١٥/٦؛ قمی، ١٣٦٧، ٢٦/٢؛ بحرانی، ١٤١٦ق ، ٥٧٠/٣؛ کلینی، ١٣٦٥ش ، ٢٧١/٣؛ صدوق ، ١٤١٤ق ، ١٢٥/١؛ طوسی، ١٤٠٥ق ، ٢/؛ عروسی حویزی، ١٣٨٣، ٢٠٦/٣؛ شیبانی مروزی، بیتا، ٤٤١/٢؛ بخاری، ١٤١٠ق ، ٧٨٢/٢؛ ترمذی، ١٤١٩ق ، ٥٦٧/٣).
در این مقام ، حضرت رسول (ص )؛ اشراف بر همه موجودات دارد و هر چه بخواهد، خدا به او عطا میکند (ابن عربی، ١٣٨٣ش ، ٣٤٨؛ طبرسی، ١٣٨٠ش ، ٢٨٣/٦؛ عروسی حویزی، ١٣٨٣، ٢٠٦/٣) از دیدگاه عارفان ، یکی از مراتب سلوک، وجه الله است که «مقام محمود» در آیه میتواند اشاره به «مقام وجه الله » باشد.
٢-٢-٣- مجالست پیامبر(ص ) با خداوند در عرش طبری از مفسران اهل سنت معتقد است : «مقام محمود همان مقامی است که حضرت رسول (ص ) در کنار الله بر عرش الهی مینشیند، او روایتی از مجاهد نقل میکند که در تفسیر این آیه ، بیان کرده :« ؛ رسول (ص ) همراه الله بر عرش مینشیند (طبری، بیتا، ١٤٥/٩).