Abstract:
گسترش مداخلات بشر در موجودات، پدیدهها و حوادث طبیعی، بهواسطۀ تواناییهای علمی، عقلی و روحی، تغییرات کیفی و کمّی فراوانی را در آنها به همراه داشته و موجب چالشهای جدّی با برخی از اصول و مبانی کلام دینی شده است. از منظر فلاسفه و متکلّمان اسلامی با رویکرد عقلگرایانه، تمام تغییر و تبدیلها و هر گونه دخالت انسان در مخلوقات، نه تنها با نظام احسن الهی، بلکه با هیچ اصل کلامی در تعارض و تقابل نبوده و تابع نظامات و تدبیرات ثابت و مطلق الهی و بهصورت هدفمند، طراحی و اجرا میشود.کلّیۀ تغییرات، خود بخشی از نظام احسن و یکپارچۀ علّی و معلولی و به اذن و تدبیر باری تعالی و منطبق بر مبانی عقلی میباشد. در این مقاله تلاش گردیده، با بیان تغییراتی که در زمان حال و آینده تا پایان دنیا در موجودات توسط بشر امکان تحقّق دارد، چگونگی ارتباط آنها با فاعلیّت مطلق الهی و نظام احسن در راستای کلام اسلامی مورد بررسی قرار گیرد و پاسخهای مناسب مبتنی بر عقل و نقل، از سوی فلاسفه و متکلّمان اسلامی به ابهامات و چالشهای نوین داده شود.
Machine summary:
بنابراین، دو سؤال اصلی این است که چرا وقتی خداوند میتوانست موجودات فعلی را کاملتر ایجاد کند و یا موجودات دیگری را خلق کند، این کار را انجام نداد، تا به دست بشر بهوجود بیایند؟ و آیا تغییراتی که به دنبال خود، نابودی بشر و موجودات طبیعی و سنّتها و قوانین ثابت را به همراه دارد، قابلیت تحقّق دارد؟ در این مقاله، تلاش گردیده با توجه به تمام مداخلات و تغییراتی که بشر با استفاده از علوم تجربی یا تواناییهای روحی و ذهنی و حتی قدرت جسمانی به وجود آورده و یا در آینده به وجود میآورد، مورد بررسی قرار گرفته و با مبانی و اصول مسلّم کلام اسلامی به چالش کشیده شود.
1. مفهومشناسی در این بحث، با طیف گستردهای از مفاهیم و الفاظ همچون تغییر، تبدیل، خلق، ایجاد، اختراع، ابداع، تحوّل، تصرّف، تسخیر و مداخله از سوی دانشمندان علوم تجربی و اندیشمندان علوم انسانی مواجه هستیم که بهگونهای دلالت بر تأثیرگذاری انسان بر موجودات عالم طبیعت دارد، از این جهت که انسان با توجّه به استعدادها و تواناییها و ویژگیهای ذاتی که با آن خلق شده، در ابعاد سه گانۀ عقل، روح و جسم میتواند در محیط پیرامونی و موجودات، در ارتباط و حوادث حال و آینده و علّت و معلولهای حاکم بر روابط بین موجودات تأثیرگذار بوده و در آنها تغییرات کیفی و کمّی ایجاد کرده و در هدایت و کنترل و پیشبینی حوادث و پدیدهها، علّت فعّال و مولّد باشد.