Abstract:
مجلس شورای اسلامی بهواسطه قانون اساسی، دارای برخی اختیارات در سیاست خارجی کشور است. بنابراین مجلس میتواند در کنار نهادهایی چون رهبری، شورای عالی امنیت ملی و دولت در سیاست خارجی تأثیرگذار باشد. یکی از مهمترین رخدادهای سیاسی که پس از پایان جنگ ایران و عراق، کشور و بخصوص مجلس را درگیر جریانات خود نمود، حمله عراق به کویت در 2 اوت 1990/ 11مرداد 1369 است. با توجه به اهمیت این موضوع برآنیم به نقش و رویکرد مجلس شورای اسلامی در این زمینه بپردازیم و به این پرسش پاسخ دهیم که مجلس چه تأثیری در نحوه تصمیمگیری ایران در قبال جنگ بر عهده داشته است؟ در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی، مواضع مجلس در این خصوص مورد بررسی قرار گیرد. یافتهها حکایت از آن دارد که وجود نهادهایی چون شورای عالی امنیت ملی و دولت با اختیارات ویژه در سیاست خارجی، تخصصی بودن مسائل سیاسی و قلت نیروهای کارآزموده و کندی روال تصمیمگیری در مجلس به واسطه ویژگیهای ساختاری و همچنین انفصال بین مجلس و دولت در بررسی موضوع، منجر به عدم تأثیرگذاری جدی مجلس گردید.
By virtue of the Iranian Constitution, Islamic Consultative Assembly enjoys some authorities in the foreign policy of the country. As such, along with institutions including the Leadership and the Supreme Council of National Security and the government, it can be influential in foreign policy. One of the most important political events which made the country and particularly the Islamic Consultative Assembly involved in the events after the end of the war between Iran and Iraq is Iraq's invasion of Kuwait on August 2, 1990. Considering the importance of this issue, this paper is an attempt to deal with the role and approach of the Islamic Consultative Assembly in this regard. Hence, the problem addressed is the effect of the Iranian parliamant on Iran's way of deciding on the issue of war. It is an attempt to investigate the parliamentary positions taking a descriptive- analytical approach. The results show that the existence of institutions, such as the Supreme Council of National Security and the government with special authorities in foreign policy, the specialized nature of political issues, the scarcity of experienced forces and the slowness of the decision-making process in the parliament due to structural features as well as the separation between the parliament and the government in investigating the issue led to a lack of serious influence of the parliament.
Machine summary:
با توجه به آگاهی نمایندگان از بیانیه دولت و بررسی سخنان آنان در مجلس میتوان گفت که تا پیش از حمله نیروهای ائتلاف ، مخالفت جدی از سوی نمایندگان مخالف دولت در مجلس با تصمیم این نهاد در خصوص محکومیت عراق صورت نگرفت و تنها اعتراض موجود، انتقاد به سیاست رفسنجانی در قبول صلح با صدام و تقبیح اقدام دولت در برقراری ارتباط با دولت فراری کویت بود (مشروح مذاکرات دوره سوم مجلس شورای اسلامی، جلسه ٢٦٠، ٢٥ /٦/ ١٣٦٩).
اما در این میان نکات مهمی نیز از سوی برخی از نمایندگان علیالخصوص موافقین دولت مطرح گردید که ازجمله آن میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:١- تأیید اقدام عراق در قبول قرارداد ١٩٧٥ و قطعنامه ٥٩٨؛ ٢- محکومیت تجاوز عراق و نقض حاکمیت سرزمینی کویت ؛ ٣- انتقاد از عملکرد سازمان ملل به دلیل عدم پیگیری سریع موضوع حمله عراق به ایران و شناختن آن به عنوان متجاوز و در مقابل ، اقدام سریع این سازمان در خصوص متجاوز شناختن عراق در حمله به کویت ؛ ٤- حمایت از قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل در خصوص حمله عراق به کویت و تأکید بر ضرورت اجرای آن ؛ ٥- مخالفت با عملکرد آمریکا در شورای امنیت و حضور در منطقه خلیج فارس ؛ ٦- مخالفت با همراهی عربستان در منطقه با سیاست های آمریکا؛ ٧-تأکید بر ایجاد امنیت منطقه خلیج فارس توسط ساکنان منطقه (مشروح مذاکرات دوره سوم مجلس شورای اسلامی، جلسه ١٤٦، ١٣٦٨/٧/٢ الی جلسه ٤١٥، ١٣٧٠/٨/٨؛ روزنامه سلام ، ٢٧ /١٣٧٠/٩، شماره ١٦٨).