Abstract:
بدیهی است که احیای آثار گذشتگان ادبیّات و فرهنگ سرزمین عزیزمان نقشی اساسی در شناخت ویژگیهای فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی جامعۀ گذشتۀ ما دارد.با توجّه به این موضوع، نویسنده را بر این داشته است تا به گردآوری دقیق و تحلیل و تصحیح اشعار یکی از انسانهای وارسته و پاک دورۀ صفویه و افشاریه بپردازد و به انعکاس این اشعار بر هنر خوشنویسی دورۀ قاجار اشاره کند. در دورۀ قاجار بیشتر از دورههای پیش هنر خوشنویسی گسترش پیدا کرد. اگرچه در دوره های بسیار قبل از قاجاریه سنگ بنای هنر خوشنویسی نهاده شد و تلاش های چشمگیری در این زمینه به عمل آمد ولی رونق این هنر در دورۀ قاجاری به چشم می خورد. میرزاآقا صادق هجری تفرشی شاعر عصر صفوی و افشاری است. وی ابتدا به سرودن یک مثنوی تاریخی-مذهبی پرداخته است و سپس به اشعار عرفانی و پر سوز و شور راغب شده است. هرچند در اشعار این شاعر به مضامین مختلفی بر می خوریم ولی مضامین ادبی و مذهبی از جمله مضامین برجستۀ اشعار این شاعر است که خودنمایی می کند.
اهداف پژوهش: 1- بازشناسی نسخههای اشعار و مضامین شعری آقا صادق هجری تفرشی.
2- دست یابی به بازتاب اشعار آقا صادق در هنر خوشنویسی دورۀ قاجار.
سؤالات پژوهش: 1-آیا در اشعار آقا صادق به جز مضامین ادبی و مذهبی به مضامین دیگری هم می توان اشاره کرد؟
2- آیا اشعار آقا صادق انعکاسی در هنر خوشنویسی دورۀ قاجار داشته است؟
Obviously, the revival of the past works of the literature and culture of our beloved land plays a vital role in understanding the cultural, social, historical and political characteristics of our past society. According to this issue, the author seeks to collect and analyze and correct the poetries of one of the noble and pure human beings of the Safavid era and Afshariye era and point to the reflection of these poems on the art of calligraphy in the Qajar era. During the Qajar era, the calligraphy art was expanded more than previous periods. Although the cornerstone of calligraphy was established in eras before Qajar, and considerable efforts were made in this area, the prosperity of this art was evident during the Qajar period. Mirza Agha Sadegh Hejri Tafaroshi is a poet of the Safavid and Afshari era. He sang a historical-religious Mathnavi, and then became passionate about mystical and passionate poetries. Although there are different themes in this poet's poetry, literary and religious themes are among the prominent themes of this poet. Research Objectives: 1- Recognizing poetry and poetic themes of Agha Sadegh Hejri Tafaroshi. 2- Achieving the reflections of version of poetries of Agha Sadegh in the art of calligraphy of the Qajar era. Research Questions: 1- Is it possible to refer to any other themes in the poetries of Agha Sadegh besides religious and literary themes? 2. Have the poetries of Agha Sadegh reflected in the art of calligraphy in the Qajar era?
Machine summary:
تهران؛ مجلس؛ شمارۀ نسخه: 1/13432(نسخۀ اساس) آغاز و انجام: برابر خط: نستعلیق، کاتب: ابن محمّد کاظم، تاریخ کتابت: 1240هجری قمری؛ جلد: مقوّا، 50 برگ، 1سطر، اندازه: 5/12×5/20 سانتیمتر هر چند نسخههای نسبتاً زیادی از شهنشاهنامۀ آقا صادق را میتوان از لا به لای نسخههای خاک خوردۀ بعضی کتابخانه یافت ولی این نسخه به دلیل خوانایی بیشتر و هم تقدّم زمانی بیشتر بر نسخههای دیگری که در دسترس نویسنده بوده نسخۀ اساس قرار گرفته است.
قم؛ مرکز احیای میراث اسلامی؛ شمارۀ نسخه: 679 و 2666عکسی آغاز: برابر؛ انجام: گر سر هر موی زبان بایدم در خور آن نطق بیان باشدم خط: نستعلیق، بدون کاتب، تاریخ کتابت: قرن 13؛همراه با یادداشتی از محمّد بن زین الدّین محمّد حسینی تفرشی قمی (نوۀ صاحب شاهنامه)به تاریخ دهم ربیع الاوّل1327 هجری قمری که در برگۀ اوّل نسخه با خطّی کم رنگ نوشته شده است؛ جلد: تیماج قهوهای 40 برگ، 10سطر، اندازه 10×5/15 سانتیمتر 4.
تهران؛ ملک؛ شمارۀ نسخه: 2/5606، آغاز و انجام: برابر خط: نستعلیق، کاتب: محمود بن محمّد علی، تاریخ کتابت: 18جمادی الاوّل1312 هجری قمری، کاغذ: فرنگی، جلد: میشن سیاه، 36برگ (11رو-46پشت)، 11سطر، اندازه: 18×5/22 سانتیمتر 6.
7. کاشان؛ عاطفی حسن؛ شمارۀ نسخه: بدون شماره، آغاز: برابر؛ انجام: داد زبانش چه ز گفتن بدل*** دایره طی کرد که طیّ السجل از دورۀ پیشدادیان تا عهد اموی؛ خط: شکسته نستعلیق، بدون کاتب، تاریخ کتابت: 1325 هجری قمری، قبل از متن دو صفحه مقدّمه شرح حال آقا محمّدصادق و میرزا ابوالقاسم هجری فرزند آقا محمّدصادق آمده است، اندازه: 13×20 سانتیمتر[نشریۀ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران: 7-75].