Abstract:
اگر کلمات را ظاهر و جسم متن به حساب بیاوریم، بافت، باطن و روح آن محسوب میشود. کلمات بر اساس بافت معنا میپذیرند و بیتوجهی به آن به منزله تفسیر به رأی متن است. اما چگونه میتوان به بافت دست یافت؛ به ویژه در متنی چون قرآن که فاصلۀ زمانی گستردهای با عصر ما دارد؟ این هدف چگونه محقق میشود و با چه سازوکاری میتوان به نمایی بازسازیشده از آن اعصار دست یافت؟ رسیدن به این هدف بسیار پیچیده است و همکاری علوم متعددی را میطلبد. در بازسازی یک بافت، زمینههای متعددی چون سیاست، اقتصاد، فرهنگ و دین دخیل میباشند که هر کدام از آنها ابزارهایی مخصوص به خود را برای بازسازی نیاز دارد. در این بین اگر به دنبال بازسازی بافت دینی باشیم، دانشی چون جامعهشناسی دین، ظرفیت مناسبی را برای این هدف دارا میباشد.
نویسندگان این مقاله، متکی بر همین قابلیت سعی کردهاند تا با استفاده از یکی از روشهای موجود در جامعهشناسی دین به عنوان روش تحلیل کارکردگرایی، قابلیت این دانش را در بازسازی بافت بتپرستی عصر جاهلیت به آزمون گذارند. بر همین اساس مشخص شد که بتپرستی در جزیرةالعرب سه کارکرد امنیتی، میثاقی و هنجاری را دارا بوده است و به سبب همین ویژگیهای مثبت بوده که عرب جاهلی اقبالی زیاد به آن داشته است.
If we consider the words as the appearance and body of the text, it is considered as its texture, interior and soul. Words take on meaning based on context, and ignoring them is tantamount to eisegetes (eisegesis) the text. But how can texture be achieved? Especially in a text such as the Qur'an, which has a wide time gap with our time, how is this goal achieved and by what mechanism can a reconstructed view of those ages be achieved? Achieving this goal is very complex and requires the cooperation of many sciences. In the reconstruction of a context, several fields such as politics, economics, culture and religion are involved, each of which needs its own tools for reconstruction. In the meantime, if we seek to reconstruct the religious context, knowledge such as the sociology of religion has the appropriate capacity for this purpose. Based on this ability, the authors of this article have tried to test the ability of this knowledge in reconstructing the texture of idolatry of the pre-Islamic era by using one of the methods available in the sociology of religion as a method of functionalist analysis. Accordingly, it was found that idolatry in the Arabian Peninsula had three functions: security, covenant, and norm, and because of these positive characteristics, it was very much welcomed by the ignorant Arabs (the pre-Islamic, jāhilīyah Arabs).
Machine summary:
سؤال مهمی که در همین ابتدا با آن روبهرو هستیم آن است که چگونه میتوان به فضای نزول قرآن دست پیدا کرد و نمایی بازسازیشده از آن ارائه نمود؟ در پاسخ به این سٶال، آنچه در نگاه اول لازم است مدّنظر قرار بگیرد آن است که بافت، مسئلهای تکبعدی نیست، بلکه از ابعاد مختلفی تشکیل شده است که یک بعد آن سیاست، بعد دیگر آن اقتصاد، بعد سوم آن فرهنگ و اجتماع، و بعد چهارم آن دین است.
در همین راستا به جهت امکان مقایسه قابلیت این دانش با راهکاری که در تفاسیر پی گرفته شده است، سعی شده است تا در کنار الگویی که جامعهشناسی دین ارائه میکند، تلاشهای مفسران نیز به نمایش گذاشته شود تا در نهایت، امکان بررسی دقیق قابلیتهای هر کدام از این دو علم در بازسازی فضای نزول به خوبی فراهم آورده شود.
این امر البته اختصاص به جامعهشناسی دین ندارد، بلکه به طور کلی در دانشهایی از رشتههای علوم انسانی که متکفل پرداختن به حوزه دین میباشند، مسئله مذکور قابل مشاهده است؛ برای مثال در حوزههایی چون مطالعات ادیان و انسانشناسی نیز همواره سعی میشود تا فارغ از مباحث اعتقادی به حوزه دین پرداخته شود.
در این میان، جامعهشناسی دین به سبب روشها و الگوهایی که برای بازسازی بافت دینی جوامع بدوی ارائه میدهد، دانشی مناسب برای بازسازی بخشی از فضای نزول قرآن است.
در عرب جاهلی نیز این میثاقها وجود داشته است و اساساً یکی از دلایلی که از فروپاشی جامعۀ بتپرست عربستان جلوگیری مینمود، وجود همین میثاقهای اجتماعی بود (برای نمونه ر.