Abstract:
بخشی از ادبیات داستانی معاصر در خارج از ایران منتشر شده است. هم اسباب مهاجرت بسیاری از نویسندگان در خارج از کشور نسبت مستقیمی با مسئلۀ سیاست دارد و هم نحوۀ حضور آنها و موضوع، مضمون، زمینه و منشا پیدایش بخش مهمی از آثاری که پدید آوردهاند، سیاسی است. داستاننویسی سیاسی در مهاجرت، با حمایت و پشتیبانی گروههای سیاسی پیدا میشود و نخستین نمونههای آن در نشریههای سیاسی منتشر میشود و بعدها نویسندگان با استقلال نسبی از گروههای سیاسی به خلق اثر میپردازند. آنها به گونهای روایت داستانی تاریخ معاصر ایران را نوشتهاند. انقلاب مشروطه و آرمانهای آزادیخواهانهاش، کودتای 28 مرداد و یاسها و ناامیدیهای بیپایانش و نیز انقلاب اسلامی و مسائل متفاوت پیرامون آن، از جمله مبارزههای پیش از انقلاب و روند پیروزی و تثبیت انقلاب و برآمدن جمهوری اسلامی و پیدایش جنگ تحمیلی از جمله این مسائل و مباحث است. مسئلۀ اصلی این پژوهش این است که ادبیات داستانی سیاسی در مهاجرت، چه جریانها و سیر تحولی داشته است. برای رسیدن به پاسخ از جریانشناسی ادبی به مثابه الگویی روششناختی استفاده خواهد شد. این الگو با بررسی زمینۀ سیاسی و اجتماعی پیدایش اثر، کانونهای حامی، نقطۀ شروع و چگونگی گسترش و استمرار جریان را نشان میدهد. به نظر میرسد داستاننویسی سیاسی با نوشتههای استنادی و افشاگرانه دربارۀ حوادث و مسائل پیرامون انقلاب و حوادث دهۀ 60 شروع میشود و به روایتهای تحلیلی- انتقادی از تاریخ معاصر، بهویژه انقلاب و جمهوری اسلامی میرسد.
Machine summary:
کانون ها و محافل پشتیبان و حامی جریان «در میان مهاجران پس از انقلاب ، از حیث فکـر و اندیشـۀ سیاسـی و نسـبت بـا مسـئلۀ ادبیات ، دو گروه عمده هستند: گروه نخست ، نزدیک به سلطنت یا راسـت گـرا هسـتند و اغلب در همان سال های اولیه مهاجرت در دهۀ ٦٠، در آمریکا و پاره ای نیز در کشورهای اروپایی و کانادا که گرایش سیاسی عمومـاً راسـت و سـلطنت طلبانـه بـوده ، انجمـن هـا و تشکّل هایی را بر محور برخی از شخصیت هـای سیاسـی یـا فرهنگـی تشـکیل داده و بـه فعالیت ادبی نیز پرداخته اند.
او که از نویسندگان شناخته شده در حوزۀ ادبی اقلیم جنوب ایران اسـت ، پـس از مهـاجرت در داستان هایی نظیر ١٣٦٧ (٢٠٠٥)، موضوع اعدام زندانیان سیاسـی در سـال ١٣٦٧ را در زمینه ای اقلیمی روایت میکند.
روایت های انقلاب و ایران معاصر در دهـۀ٦٠ و بـه ویـژه پـس از آن ، روایـت هـای تحلیلـی انقـلاب هـم فـراوان اسـت .
سال های منتهی به کودتای ٢٨ مرداد تا مبارزات سیاسی زمـان پهلـوی، پیروزی انقلاب ، درگیریهای پس از انقلاب ، جنگ و آنچه پس از جنگ بر ایران گذشـته است در این رمان روایت میشود.
رمان سه جلدی «زندان سکندر» (٢٠١٤) از حسین دولت آبـادی نیـز از روایـت هـایی است که در آن زندگی یک خانواده در محدودۀ زمانی میان انقلاب مشروطه تـا سـال هـا بعد از انقلاب ٥٧، محور داستان قرار میگیرد و ضمن روایت وقایع زندگی آنهـا، تحلیلـی تاریخی عرضه میشود.