Abstract:
در منابع روایی، گزارشها و روایاتی وجود دارد مبنی بر اینکه امام حسن و امام حسین (ع) تفاوتهایی اساسی با هم داشتند؛ به گونهای که این تفاوتها در جهتگیریها و اهداف هر یک از آن دو امام، تاثیر به سزایی داشته است. این روایات، امام حسن (ع) را شبیه به پیامبر (ص) و امام حسین (ع) را شبیه به امام علی (ع) میدانند و یا امام حسن (ع) را به پیامبر (ص) و امام حسین (ع) را به امام علی (ع) نسبت میدهند. به همین ترتیب، امام حسن (ع) روحیه صلحطلبی داشته و امام حسین (ع) دارای روحیه قیام و مبارزه بودهاند. نقد و بررسی این روایات از جهت سندی و دلالی، با رویکردی تحلیلی-انتقادی، کاری است که تاکنون صورت نگرفته است و پژوهه حاضر به آن میپردازد. برخی از روایات، به خاطر اشکالاتی، غیر قابل قبولاند؛ برخی تعارض قابل جمع و برخی غیر قابل جمع دارند و بعضی با نگاهی عمیقتر، قابل توجیهاند و هیچ تفاوت رویکردی بین دو امام را بر نمیتابند. نتیجه آنکه تفاوت بین عقیده و خصوصیات حسنین (ع) به عنوان دو امام، قابل اثبات نیست و متوسّلان به آن، دلیل استواری در این قضیه ندارند و تراکم ادله و شواهد، خلاف آن را ثابت میکند.
In the narrative sources, there are reports and narrations that Imam Hassan
and Imam Hussein (AS) were fundamentally different from each
other; in such a way that these differences have had a great impact on
the orientations and goals of each of those two Imams. These narrations
consider Imam Mojtaba (AS) to be similar to the Prophet Mohammad
(PBUH) and Imam Hussein (AS) to be similar to Imam Ali (AS) or
Imam Mujtaba (AS) is attributed to the Prophet (PBUH), and Imam
Hussein (AS) is attributed to Imam Ali (AS). Thus, Imam Mojtaba (AS)
had a spirit of peace and Imam Hussein (AS) had a spirit of uprising and
battle. Criticism of these narrations in terms of document and implication,
with an analytical-critical approach, is something that has not been
done before and the present study deals with it. Some narrations are
unacceptable due to some problems; some have a cumulative conflict
and some have a non-cumulative conflict; some can be explained with a
deeper look, and then do not show any difference in approach between
the two Imams. The result is that the difference between the opinion
and characteristics of Hasanin (AS) as two Imams cannot be proved and
those who resort to it do not have a strong reason for this and the density
of evidence proves otherwise.
Machine summary:
چنانکه گذشت، این حدیث، ضعف در سند داشت و سند جیّدی ندارد؛ علاوه بر آن، این حدیث، ارتباطی به تعدد ازدواجهای امام حسن (ع) ندارد؛ اولاً تعدد ازدواج و مطلاق بودن ایشان، غیر قابل اثبات بوده و فراوان نقد شده است و اینجا در پی نقد آن نیستیم؛ ثانیاً هیچ شاهد و گواه دیگری بر صحّت نسبت ازدواجهای ایشان به ازدواجهای پیامبر (ص) وجود ندارد و از این حدیث نیز تشابه بین ازدواجهای دو بزرگوار برداشت نمیشود و ادعای بیدلیل است.
نقد و بررسی دلالی حدیث این قسمت در پی آن است تا نشان دهد تعبیر «منّی» یا «منّا» از طرف رسول خدا (ص) فقط نسبت به امام مجتبی (ع) نیامده است؛ بلکه در مورد افراد دیگری نیز این مطلب، صدق میکند و لذا روایت مذکور، از آنجا که نوعی دوگانگی را در بر دارد با این روایات در تنافی است و در روایات زیادی نسبت به امام علی (ع)، امام حسین (ع)، حضرت مهدی (ع) و حتی جبرئیل نیز با لفظ «منّی» و یا «منّا» یاد شده که آنها را ذکر میکنیم: این روایات، نوعی پیوند اساسی بین پیامبر (ص) و هر یک از نامبردگان را اثبات میکند؛ در واقع، این پیوند نه تنها برای امام مجتبی (ع) است بلکه دیگرانی هم این پیوند را دارند و روایت مورد بحث، از آنجا که تأکید بر نسبت امام مجتبی (ع) به پیامبر (ص) و امام حسین (ع) به حضرت علی (ع) دارد با این روایات در تعارض است و اینطور نیست که پیامبر (ص) فقط امام حسن (ع) را به خاطر ویژگیهای خاصشان از خود بدانند و همچنین امام حسین (ع) را به خاطر روحیه خاصشان فقط به پدرشان نسبت دهند.